Vlaamse rebellie temidden van oorlogen! Maar er was méér, toch?


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

‘Het verhaal van Vlaanderen’

STAD – 13 februari 2023De trailer kondigde de zevende aflevering van de tv-uitzending ‘Het verhaal van Vlaanderen’ als volgt aan: “Als burger hoef je niet alles te pikken. Dat besef groeit geleidelijk in de achttiende en negentiende eeuw.”

Drie opstanden op amper veertig jaar tijd. Van de ‘Brabantse Omwenteling’ en de ‘Boerenkrijg’ tot de ‘Belgische Revolutie’ van 1830

De nadruk van deze zevende aflevering kwam dus op revoluties te liggen. De programmamakers (productiehuis ‘De Mensen‘ uit Zaventem, met Tom Waes in de rol van presentator), gingen met zevenmijlslaarsen doorheen de 18de eeuw (en dito door de eerste jaren van de 19de eeuw). De Oostenrijkse en Franse Tijd … Voor jullie zullen we die  tijdgewrichten, en hun impact op onze contreien, in herinnering brengen.

‘Het_verhaal van Vlaanderen’ met Tom Waes – pic wikipedia

‘OOSTENRIJKSE TIJD’

Het relaas in de tv-uitzending over de ‘Oostenrijkse Tijd’ in onze contreien (Vlaanderen) kwam grotendeels overeen met het verhaal dat je op deze blog vindt over ‘Woelige jaren ’90 van tweehonderd jaar geleden‘, zij het bij ons nog met meer detail.
De uitzending startte dus eigenlijk met het einde van die Oostenrijkse periode, met de ‘Brabantse Omwenteling’ in 1789-1790. Over het bewind van de Oostenrijkers zelf wordt niet gerept. Ook niet over de ‘Franse Revolutie’.
De focus lag op het rurale Vlaanderen met haar boeren en haar armoede, die zich een aantal keren probeerde – soms met tijdelijk succes – te ontworstelen aan haar overheersers. Toegegeven, dat is misschien waar het verhaal van Vlaanderen doorheen de geschiedenis daadwerkelijk nog het mééste om draaide: als arme gemeenschap overleven temidden van vreemde overheersers.

De aardappel, die al in de Spaanse Tijd bij ons belandde, maar toen als oneetbaar werd beschouwd, werd het hoofdmenu van de arme Vlaming – pic Eén

Oorlogen legio. Presentator Tom Waes somde op hoeveel oorlogen we in onze contreien in die periode over de vloer kregen: in 1648 eindigde de ‘Tachtigjarige oorlog’ om te vervolgen in de Frans-Nederlandse oorlog, Frans-Spaanse oorlog, en een aantal successieoorlogen, w.o. de Spaanse en de Oostenrijkse
Om een of andere reden moesten vele van de veldslagen in Vlaanderen worden uitgevochten.

Hendrik van der Noot – pic wikipedia
Jan Frans Vonck – pic wikipedia

De ‘Brabantse Omwenteling’ dus… we schrijven 1789. We hoorden over de Brusselse advocaat Jan Frans Vonck en we zagen die andere Brussels advocaat Hendrik van der Noot. Die twee heren waren de aanstichters van die omwenteling of revolutie die de onvrede tegen de Oostenrijkse bezetter ventileerde.
We zagen niet dat na de inname van Gent door de rebellen, keizer Jozef II afgezet werd als graaf van Vlaanderen, en dat meteen ook de Vlaamse onafhankelijkheid werd uitgeroepen. De plechtige afkondiging hiervan gebeurde op 4 januari 1790.

De ‘Vier Dagen van Gent‘ (in november 1789) worden – begrijpelijker wijze wegens het ‘format‘ van de uitzending – niet genoemd. Toen werd de opstand tegen de Oostenrijkers in Gent aangemoedigd door kloosterlingen. Dit was dus enkele maanden voorafgaand aan de onafhankelijkheidsverklaring.

‘Vier Dagen van Gent’ – Einde ‘Oostenrijkse Tijd’

Echter tegen het eind van dat jaar 1790 was het al fini met die onafhankelijkheid. In de daarop volgende tijd vielen Fransen Oostenrijkers aan, met successen die van kamp wisselden, tot de Fransen zich meester maken van het terrein in 1794.

De Oostenrijkers en Gent, er was veel meer

In tegenstelling tot wat we te zien kregen in de tv-uitzending, beschikken we in onze blog over vele  verhalen over diverse facetten uit die 18de eeuw, die – uiteraard – alle met Gent te maken hebben.
We zullen op de wijze van faits divers enkele voorbeelden geven. Via de links kun je het desbetreffende verhaal op de blog lezen.

Wist je dat keizerin Maria Theresia een kleed had dat in Gentse kant werd gemaakt? Ze staat in dat kleed te pronken op een schilderij uit 1749 dat in Stadhuis hangt. De gravin van Arenberg die belast werd met deze opdracht, wendde zich tot de Gentse weesmeisjes, ‘de Rode Lijvekens’, voor het maken van deze kant.

Maria Theresia 1749 – door schilder Matthias de Visch. Schilderij in Gent’s stadhuis

In de 19de eeuw werden de Gentse kantactiviteiten doorgegeven aan het meisjesweeshuis ‘de Blèwe Meiskes‘ ofte ‘de Blauwe Meisjes’. Tot in 1870 de laatste non overleed die het procédé van a tot z kende. Of past de uitdrukken ‘van naaldje tot draadje’ hier niet beter? Lees het hele verhaal: ‘Gent’s kantwerk voor de keizerin en de koningin

Wist je dat vele van de ‘stadspaleizen’ die Gent nog rijk is (en die afgebroken zijn) in de regel stammen uit die Oostenrijkse tijd? Denk bv. aan de ‘Handelsbeurs’ op de Kouter. Daarin werd de Corps de Garde of Hoofdwacht van de keizerlijke wachttroepen ondergebracht. Noteer dat op diezelfde Kouter veel stadspaleizen werden afgebroken.
Een overzicht van Gentse stadspaleizen brachten we op de blog in: ‘18e eeuwse stadspaleizen‘ en in ‘Méér 18e eeuwse stadspaleizen‘.

Handelsbeurs tijdens een jobbeurs
Handelsbeurs
Kouter – Handelsbeurs

In één van die minder bekende stadspaleizen – ‘Hotel Van Goethem’ in het Ingelandgat – woonde de gelijknamige beheerder van de ‘Oostendse Compagnie‘. We schetsten een portret in de blog in het artikel ‘Nog “tastbaar” in Ingelandgat: Jozef Guislain en Jean-Baptiste Van Goethem

Ingelandgat – Hotel Van Goethem
Sint-Katelijnestraat – Huis De Pelikaan

Wist je dat een ander stadspaleis, m.n. ‘Huis de Pelikaan‘ in de Katelijnestraat gebouwd aan het begin van de 18de eeuw, nog getuigt van de onnoemelijke rijkdom van belastingpachter‘ Joannes Bellemans? Dat was iemand die het recht kocht bij de heerser om in diens plaats belastingen te innen, een zeer lucratieve business.

Wist je dat de Oostenrijkers verantwoordelijk waren voor het graven van de ‘coupures’ in Gent, zo ook voor dé Coupure? Dit kanaal werd in 1751 gegraven.
Zo ook de Visserijvaart, in 1752. Hierdoor ontstond een eilandje tussen de oevers van enerzijds de Visserijvaart en anderzijds de Nederschelde. Daarop vestigden zich ambachtelijke bedrijfjes, die voor hun energievoorziening deels profiteerden van een ‘getijdenwissel’. Wil je hierover het fijne weten, lees dan op de blog: ‘Waarom het Visserijkanaal naast de Nederschelde?

Achtervisserij — vanaf de Jongenstragel – Restanten van ambachtelijke -pre-industriële werkplaatsen uitgevend op de Nederschelde
Visserij (kanaal) links – rechts Achtervisserij (langsheen Nederschelde)

FRANSE TIJD

De ‘Vlaamse’ onafhankelijkheid ten aanzien van Oostenrijk was van korte duur (op 18 maart 1793 kwamen de Zuidelijke Nederlanden opnieuw in hun handen). Niet alleen sloegen die Oostenrijkers terug, en namen het door Vlaamse rebellen “bevrijde” territorium terug in, kort daarna dreven de Fransen de Oostenrijkers weg, en… namen hun plaats als bezetter in (1794).
Het ironische is dat die Franse bezetter in het idee was dat ze onze contreien  kwamen bevrijden. Ze wilden komaf maken met het ‘Ancien Régime‘ in Europa. “Dat soort dure woorden vallen niet in de tv-uitzending. De ‘Franse Revolutie’, weet je wel… (die evenmin expliciet genoemd wordt).

de boerenbevolking heeft erg te lijden gehad onder de bezettingen… en ineens komt daar de opeising van hun zonen!

Maar die “bevrijding” bracht zo veel veranderingen met zich mee dat de arme bevolking gechoqueerd was. Omdat de Fransen die revolutie uitbreidden met zowat de rest van Europa, hadden ze véél soldaten nodig. En die gingen ze opeisen in o.m. Vlaamse boerengezinnen. Die gezinnen, die al tegen de rand van de armoede leefden, konden en wilden hun zonen (arbeidskrachten in de boerderij) niet afstaan aan dat Franse leger. Dit was de lont in het kruidvat voor de opstand die later bekend werd als de ‘Boerenkrijg‘. Dit was in 1798.

Ook over de Franse Tijd in onze contreien, die start na de ‘Franse Revolutie’, wordt heel snel doorheen gefietst om te focussen op de ‘Boerenkrijg’. Het voorbeeld van een opstand van boeren tegen Franse soldaten die we in de uitzending te zien krijgen, is er één uit Mechelen.
Wat de eigen stad betreft: wist je dat er in Gent een fusilleeroord is met gedenkteken voor de gesneuvelden in de ‘Boerenkrijg’?

Buitenhof – Prooststraat – De oude brouwerij  van de Sint-Baafsabdij was ingekapseld in het Spaanskasteel. Na afbraak plaatste men er een gedenkteken van de Boerenkrijg, omdat hier een fusilleeroord zou zijn geweest (pic uitklikbaar)

Over de Napoleontische periode hoorden we evenmin iets in de uitzending. Ook Napoleon werd niet genoemd.

De Fransen en hun Napoleon… én Gent!

Het niet-noemen van Napoleon – en eerder in de uitzending Jozef II, noch Maria Theresia – ligt in de lijn van de vorige afleveringen, waarin noch Karel de Grote, noch Keizer Karel werden genoemd. De uitzendingen gaan over de belevenissen in de buik van Vlaanderen. Hierbij wordt het grotere Europese plaatje wel aangegeven, maar niet expliciet behandeld. Dit is een keuze van de programmamakers.

In onze blog hebben we een volledige serie, gewijd aan Napoleon en de invloed die hij heeft uitgeoefend op Gent: ‘Wat had Napoleon met Gent te maken?

Vrijdagmarkt – plechtigheid door de Fransen – ‘Vrijheidsboom’ en ‘Vriheidsbeeld’ – door Inglebert Liévin van Siclers

Op de Vrijdagmarkt werd op de leegstaande sokkel waarop ooit het beeld van keizer Karel had gestaan, een houten Frans ‘vrijheidsbeeld’ geplaatst. Op dezelfde markt stond ook een Franse ‘Vrijheidsboom’, een symbool van de Franse revolutionairen.

België, na de Hollanders 

De tv-uitzending van deze zevende aflevering eindigde met de ‘Belgische revolutie‘ in 1830. Hiermee werd ook nog eens de ‘Hollandse Tijd’ in zijn geheel overgeslagen.

Nochtans liet de Nederlandse koning Willem I een groot nalatenschap na in ons land, ook in Gent. Bv.: hij maakte het kanaal Gent-Terneuzen mogelijk. Voor de Gentse nijverheid betekende dit, dat er via Nederland export mogelijk was naar de Nederlandse kolonies. Dat was broodnodig sinds de export gefnuikt was door de val van Napoleon en diens afgezetgebied.

Bisdomkaai – standbeeld Willem I

Lees op de blog wat Willem I betekende voor Gent in: ‘Orangisten, Willem I is weer in de stad!
Dat in Gent zoveel Napoleonisten en Orangisten waren (incluis hun ‘loges’), zelfs nog lang na de overheersingen, heeft o.a. te maken met de economische voordelen die die landen boden aan de Gentse nijverheid. Dit leidde er zelfs toe dat de doorsnee Gentenaar anti-Belgicistisch was. Dit was zeker het geval  voor de entrepreneurs.  Eens benieuwd wat we daarover tijdens de volgende tv-uitzending al of niet te horen zullen krijgen?

‘Het verhaal van Vlaanderen‘ is een tiendelige serie op Eén en op vrt Max. Elke zondagavond. Bekijk de laatste aflevering op VRT MAX

 

De uitgelichte foto bovenaan deze pagina is uit de Eén serie ‘Het verhaal van Vlaanderen’

Terug naar hoofdpagina

 

Naar Facebook

Lees ook op deze blog:

STAD – ARTIKELOVERZICHT 2022-2023-2024