persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
‘Het verhaal van Vlaanderen’
STAD – 06 februari 2023 – Het was zondagavond, en dan keken we naar Tom Waes en ‘Het verhaal van Vlaanderen’ – aflevering zes – op (tv) Eén… Zoals gebruikelijk gaan we het verhaal niet navertellen, maar wél de aspecten uit dat tijdsgewricht belichten die belangrijk waren voor Gent.
Uiteraard begint dit deel met de Gentse Keizer Karel, geboren in ‘Het Prinsenhof’. Het vervolgt met de ‘stroppendragers‘, de – door keizer Karel – gestrafte notabelen na opstanden. Met het koningschap van Filips II, komt de ‘Beeldenstorm‘ en de ‘Inquisitie‘ door hertog Alva.
Als reactie gebeurt de installatie van een Calvinistische stadstaat.
We eindigen met hoe landvoogd Farnese terugsloeg met behulp van de ‘Malcontenten‘.
1500 – KEIZER KAREL
Keizer Karel, geboren in ‘Hof ten Walle’ ofte ‘Het Prinsenhof’, wordt wel eens de laatste Bourgondiër genoemd. Zijn vader was dat zeker: Filips de Schone (ook Filips I van Castilië), geboren in Brugge als kind van Maria van Bourgondië. Keizer Karel’s moeder was een Spaanse: Johanna van Castilië, bijgenaamd ‘de Waanzinnige’, omdat zij een buitenzinnige liefde had voor haar ontrouwe echtgenoot die haar wanhopig maakt van jaloezie. Haar gekte was een amour fou.
Over het Prinsenhof hebben we op deze blog meerdere bijdragen geleverd. Wie kort en krachtig een idee wil hebben van het verdwenen kasteel: lees onze geschiedenis van het ‘Prinsenhof‘. In die tijd bestond het Hof uit een omgracht opperhof met een grote toegangspoort, drie vleugels en een ommuurd domein met neerhof en twee poorten. Op het neerhof bevond zich ook de befaamde Leeuwenhof.
Eén van de belangrijkste stripverhalen die over pur sang Gentse geschiedenis gaat over Keizer Karel. “De geschiedenis (of een deelaspect) van Gent was tevens het onderwerp van de strip “Keizer Karel. De laatste Bourgondiër”, in 1999 uitgebracht door De Stripuitgeverij, naar aanleiding van het Keizer Kareljaar in 2000. (…)” Dixit Gandavum2 in persblog.be.
We brachten een overzicht op de blog over stripverhalen die over Gent gaan, en over strips die beelden van Gent tonen in hun verhalen.
SPAANSE MILITAIREN IN CENTRUM GENT
‘Emperor’ was de titel van een gefilmd verhaal over Keizer Karel, gedraaid in Gent in 2015. De film is (nog) niet verschenen.
De opnames hebben alleszins de verdienste dat ze in Gent een bijzonder krachtige evocatie waren van de Spaans-militaire aanwezigheid. We vatten het voor je samen in een video: ‘Keizer Karel was 6 jaar geleden nog in Gent‘.
In onze video zie je achtereenvolgens de filmset op de Gras- en Korenlei, de figuranten die uit de lunch komen aan de Oude Vismijn, de set op de Sint-Michielshelling en de set in het Gravensteen.
1540 – STROPPENDRAGERS
Na een opstand van de Gentenaars tegen zijn bewind, gebood keizer Karel in 1540 de vooraanstaande burgers in lijvekes en met een strop om de hals in het ‘Prinsenhof’. Ze werden bekend als de ‘Stroppendragers’. Lees op deze blog: ‘De opstand tegen Keizer Karel‘.
Of bekijk een ‘Rondgang van de Stroppendragers‘ in Gent.
Keizer Karel had Gent gestraft, niet alleen had hij de notabelen bedreigd, hij had ook de ‘Sint-Baafsabdij’ grotendeels laten afbreken ten gunste van de bouw van zijn ‘Spanjaardenkasteel’ (een intussen afgebroken kazerne voor militairen in het Coyendanspark).
1556 – FILIPS II
Bij Karels troonsafstand in 1556 gingen de Nederlandse erflanden over op zijn zoon Filips. Het keizerschap over het Heilige Roomse Rijk ging naar zijn jongere broer Ferdinand I.
1566 – BEELDENSTORM
Dan gebeurde de ‘Beeldenstorm‘. In Gent heeft die desastreuze gevolgen voor o.a. het Predikheren- of Dominicanenklooster, beter bekend als ‘Het Pand‘.
Haar rijke boekencollectie belandde op 22 augustus 1566 in de Leie. Er waren zo véél boeken in het water beland dat sommige bronnen beweren dat je over het water, dus de boeken, kon lopen.
“Dat de dominicanen en hun bibliotheek zo geviseerd worden tijdens de Beeldenstorm, heeft de orde te danken aan haar actieve rol tijdens de ‘Inquisitie’ (protestanten- of geuzenvervolging). De broeders laten zich niet intimideren en blijven tijdens de godsdiensttroebelen preken tegen het calvinisme. Elf jaar later, in 1577, overkomt hen een tweede plundering als Gent zichzelf uitroept tot Calvinistische Republiek.” Dixit UGentMemorie.
Voor een goed begrip: het ging natuurlijk in de eerste plaats over het kapotslaan van kerkbeelden.
In de uitzending worden de gebroeders Lieven en Jan Onghena genoemd als aanstichters van de ‘Beeldenstorm’ in Gent. Ze werden gevat en opgehangen.
1566 – ALVA
Met Filips II installeerde zich ook de ‘Inquisitie‘ (protestantenvervolging) van hertog van Alva. Hij wordt datzelfde jaar nog naar de Lage Landen gestuurd.
“Daar heeft dan net de ‘Beeldenstorm’ plaatsgevonden. De Spaanse koning is woedend over de vernielingen die protestanten hebben aangericht in katholieke heiligdommen en stuurt daarom een van zijn krachtigste onderdanen naar het noorden.”
“Alva vervangt Margaretha van Parma als landvoogd en begint onmiddellijk met de vervolging en onderdrukking van de protestantse ketters.” Dixit Historiek.net.
Voorts werden twee invloedrijke edelmannen in Vlaanderen door Alva met een list ontboden, gevangengezet in het Gentse Spanjaardenkasteel, en op 5 juni 1568 publiek onthoofd op de Grote Markt van Brussel: de graven van Egmont en Horne.
Ze werden valselijk beschuldigd van hoogverraad. En dit, enkel omdat ze als (katholieke) leiders een consensus nastreefden met de protestanten! Hierdoor maakte Alva zich nog meer gehaat dan al het geval was. Daar Alva dacht dat die terechtstelling het verzet de kop zou indrukken, bereikte hij het tegenovergestelde effect.
nog meer SMEERLAPPERIJ
Naast de ‘Inquisitie’ an sich, en bovenop alle ellende die de Spaanse overheersing veroorzaakte, zie je ook nog eens dat die geuzenvervolging door sommige Vlamingen misbruikt werd om politieke vetes te beslechten, door valse beschuldigingen te uiten.
We noteerden op de blog een casus uit die tijd in Kortrijk (1561-1580), waar de pastoor van de Sint-Maartenkerk dergelijke praktijken toepaste. Uiteindelijk kwam berechtiging in het Gravensteen in Gent.
Lees op de blog: ‘Ophanging en onthoofding voor intriganten geuzenvervolging‘
1577 – DE CALVINISTISCHE REPUBLIEK
“De pogingen van Filips II om het protestantisme te onderdrukken en om regering, rechtspraak en belasting te hervormen en te centraliseren leidden tot een opstand in de Lage Landen.”
“De ‘Pacificatie van Gent‘ (…) is een op 8 november 1576 gesloten overeenkomst tussen de gewesten van de Nederlanden om zich aaneen te sluiten in een zogeheten ‘Generale Unie’. Ze werd ondertekend in de pacificatiezaal van het Stadhuis van Gent. Dit politieke succes van Willem van Oranje [bijgenaamd ‘Willem de Zwijger’] was mogelijk dankzij de muiterij van koninklijke soldaten in het ‘Leger van Vlaanderen’ die hun achterstallige soldij wilden aanvullen. Hierdoor was onder alle gezindten in de Lage Landen een sterk anti-Spaanse stemming ontstaan.” Dixit Wikipedia.
Willem van Oranje was eerder nog verbonden geweest aan het hof van keizer Karel, maar was het oneens met de politiek van diens zoon en opvolger Filips II – en belegerde Gent in 1576. Gent riep zijn steun in om de Spanjaarden te bekampen. Het Spanjaardenkasteel werd ingenomen.
In oktober 1577 pleegden Jan van Hembyze en François of Frans de la Kethulle van Ryhove een putsch, tijdens dewelke de toenmalige gouverneur, die voor Spanje optrad, en een aantal katholieke edelen en bisschoppen in het Ryhovesteen in de Onderstraat werden opgesloten. Na inname van het Gravensteen, het Gouvernementshotel en andere belangrijke gebouwen en plaatsen, werd de ‘Calvinistische Republiek’ uitgeroepen.
Het kanon de ‘Dulle Griet‘ – dat nog uit de Bourgondische tijd stamt – werd in 1578, samen met ander wapentuig, van Oudenaarde naar Gent gebracht om daar te worden ingezet in de strijd tegen de Spanjaarden.
De twee voormannen van de Gentse stadstaat of de Calvinistische Republiek kregen ruzie. Willem de Zwijger moest inbinden en de Spaanse hertog rukte op. Een woelig verhaal dat zich afspeelde tussen 1577 en 1584. We vatten het samen op de blog in ‘Gent, Calvinistische stadstaat tussen 1577 en 1584‘
1579 – FARNESE EN ‘DE MALCONTENTEN’
“De calvinistische leiding in de steden stond vaak een zeer radicale en onverdraagzame koers voor. In de zogenaamde ‘Gentse Republiek’ bijvoorbeeld maakte de extremistische Jan van Hembyze vanaf oktober 1577 de dienst uit, de katholieke eredienst werd verboden en de mensen die katholiek bleven werden vervolgd, ook steunde de stadsregering er actief de vernieling van kerkinterieurs. De malcontente edelen kwamen hier tegen op, maar waren ook beducht voor het verliezen van hun macht en invloed aan de burgerij.”
“De malcontenten (ontevredenen) waren een groep van katholieke edelen die in de jaren 1577-1578 met een eigen leger de zijde van koning Filips II kozen in de Tachtigjarige Oorlog. Ze werden door calvinisten soms spottend moeytemaeckers en paternosterknechten genoemd.” Dixit Wikipedia.
“De zijde van Filips II”, dat was de zijde van Alexander Farnese, onwettige kleinzoon van keizer Karel. “Toen Alexander Farnese de Zuidelijke Nederlanden voor de Spaanse koning begon te heroveren (1579-1585) maakte hij dankbaar gebruik van de ‘malcontenten’. Hij wist hen te bewegen tot het sluiten van de ‘Unie van Atrecht‘ op 6 januari 1579, daarmee de eenheid van de gewesten verbrekend. Henegouwen, Artesië en Rijsels-Vlaanderen wilden onder de heerschappij van Filips II blijven en wensten handhaving van de katholieke godsdienst, maar eisten het vertrek van de Spaanse en Italiaanse soldaten die als bezettingsmacht werden ervaren. Farnese ging akkoord en trok de troepen in april 1580 terug. Zodoende sloten de drie “Waalse” gewesten vrede met de koning, los van de andere (merendeels protestantse) opstandige gebieden.” Dixit Wikipedia.
1568 – TACHTIG JARIGE OORLOG
De ‘Tachtigjarige Oorlog’ scheidde de Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden. De oorlog woedde van 1568 tot 1648. De ‘Val van Antwerpen’ in 1585 was hierbij een cruciale gebeurtenis.
EMIGRATIE NAAR HET NOORDEN
In de blog hebben we een mooie casus van een familie uit Gent die emigreerde naar de Noordelijke Nederlanden. De familie vander Sickelen – die de Grote, Kleine en Achtersikkel aan de Nederpolder als hun huis achterliet – vluchtte als vooraanstaande patriciërs naar het noorden.
Zij waren niet alleen. Na drie migratiegolven waren die van het zuiden in de noordelijlke steden prominent aanwezig.
De uitgelichte foto bovenaan deze pagina is van flandersnews.be
Lees ook op deze blog:
Vlaamse rebellie temidden van oorlogen! Maar er was méér, toch?
“Groeninge veld! Groeninge veld!” is wapenspreuk van familie Borluut
STAD – Tom Waes vermeldde grafheuvels in Sint-Bernadettewijk
Lees ook op deze blog:
