persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
STAD – 16 juni 2019 – De twee voormannen van de Gentse stadstaat of de Calvinistische Republiek kregen ruzie. Willem de Zwijger moest inbinden en de Spaanse hertog rukte op. Een woelig verhaal dat zich afspeelde tussen 1577 en 1584.
Marcus Van Vaernewyck, lid van de burgerwacht, heeft bij de Sint-Jacobsnieuwstraat gewoond, wat hij in zijn geschriften zelf aangaf. Hij hield een dagboek bij over de godsdienstperikelen en de Spaanse dreiging in Gent tijdens de tweede helft van de 16e eeuw.
De Gentse Calvinistische stadstaat kwam er als volgt. In het laatste kwart van de 16e eeuw voerde de Spaanse hertog van Alva een schrikbewind. De Spaanse bezetting en het Spanjaardenkasteel of Spaans Kasteel dat er als straf door Keizer Karel was gekomen op de ruïnes van de Sint-Baafsabdij zette kwaad bloed bij de bevolking. Sinds de Beeldenstorm in 1566, sinds de edicten tegen de ketterij, de godsdiensttwisten en het optreden der geuzen, had het land geen vrede meer gekend.
Willem van Oranje – ‘De Zwijger’ – was eerder verbonden aan het hof van keizer Karel, maar was het oneens met de politiek van diens zoon en opvolger Filips II – en belegerde Gent in 1576. Nadat hij de ‘Pacificatie van Gent‘ er wist door te drukken, werd zijn macht groot. Gent riep zijn steun in om de Spanjaarden te bekampen. De Pacificatie verenigde de Nederlanden tegen de Spanjaarden. Het Spanjaardenkasteel werd ingenomen en met de ontmanteling werd een aanvang gemaakt.
Ene Willem de Raeve wordt, samen met Jacob Martins en edelman Antone Uutenhove, genoemd als dienaar van de Prins van Oranje – die, onder bevel van de Water-geuzen, den Briel innamen… De edelman kwam in de buurt van Oudenaarde in handen van de Spaanse hertog van Alva en stierf een marteldood – dixit de ‘Digitale bibliotheek van de Nederlandse Letteren‘
In oktober 1577 pleegden Jan van Hembyze en François of Frans de la Kethulle van Ryhove een putsch, tijdens dewelke de toenmalige gouverneur, die voor Spanje optrad, en een aantal katholieke edelen en bisschoppen in het Ryhovesteen werden opgesloten. Na inname van het Gravensteen, het Gouvernementshotel en andere belangrijke gebouwen en plaatsen, werd de ‘Calvinistische Republiek’ uitgeroepen. Her en der werden tegelijk andere gebieden in Vlaanderen van het Spaanse juk bevrijd.
Frans de la Kethulle van Ryhove maakte zich meester van o.m. Kortrijk, Oudenaarde, Brugge en Dendermonde en liet zich tot hoofdbaljuw van de stad Gent uitroepen.
Het kanon de ‘Dulle Griet‘ – dat nog uit de Bourgondische tijd stamt – werd in 1578, samen met ander wapentuig, van Oudenaarde naar Gent gebracht om daar te worden ingezet in de strijd tegen de Spanjaarden.
Het kwam tot onenigheid tussen Jan van Hembyze en Frans de la Kethulle van Ryhove, wat vervolgde in een machtsstrijd. Hardliner Jan van Hembyze werd in het Ryhovesteen opgesloten, maar moest onder druk van het volk weer vrijgelaten worden. Toen de toestand echter kritieker werd, viel hij opnieuw in ongenade en moest naar Holland vluchten. En van daaruit naar Duitsland. Toen in augustus 1583 de radicalen het van zijn tegenstander Ryhove wonnen, keerde hij terug.
Het keren van de krijgskansen en het militaire succes van de nieuwe landvoogd Alexander Farnese, hertog van Parma, veranderden de situatie. Zeker na de vlucht van Oranje uit Antwerpen, kon Ryhove nog maar op weinig steun van de bevolking rekenen.
Terug in Gent startte Jan van Hembyze met het uitbouwen en versterken van de stadswallen. De vesten kwamen dichter bij het centrum te liggen en alles wat daarbuiten viel – ook het Bijgaardehof aan de Dampoort – werd kaalgeslagen om toekomstige bezetters af te schrikken. Lees over het Bijgaardehof van de monniken van de Sint-Baafsabdij
Toen echter aan het licht kwam dat van Hembyze Gent en Dendermonde door onderhandelingen met de hertog van Parma, gouverneur van de Spaanse Nederlanden, had verraden, werd hij gevangen gezet in het Hof van Wacken – een steen dat later plaats ruimde voor Hotel de Nockere – op de Poel.
De hertog van Parma was Alexander Farnese, landvoogd van de Nederlanden (1578-1592) en zoon van Margaretha van Parma, landvoogdes (1559 tot 1567). Hij was in de aanval gegaan tegen de opstand in de Nederlanden. Margaretha was een buitenechtelijke dochter van keizer Karel. In die zin was Alexander zijn kleinzoon.
In augustus 1584 – dit is aan het einde van de Calvinistische Republiek – werd Jan van Hembyze op het Veerleplein onthoofd. Een maand later viel Gent opnieuw in de handen van de Spaanse bezetter. Frans de la Kethulle van Ryhove kon via de Dampoort de stad ontvluchten.
Lees ook op deze blog:
Onderstraat: stenen, stadspaleizen en Instituut
(o.m. over Het Hof van Ryhove)
Stropkes slachtoffer van sabelslijpers en pilaarbijters
Tien jaar geleden was Gent even stadstaat
vander Sickelen’s leven nu in VS en Canada
Ophanging en onthoofding voor intriganten geuzenvervolging
Lees ook op deze blog: