STAD – De Rabotwijk van toen en nu


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

Ooit was het anders in de Wondelgemstraat. Het was een chique winkelstraat, inclusief cinema, met een ontspanningsoord aan de Gebroeders De Smetstraat…

STAD – 05 april 2022Een tentoonstelling in het STAM belicht diverse aspecten van het leven en werken in de Rabotwijk. Van deze negentiende-eeuwse-gordel-wijk kent iedereen zeker en vast het historische Rabot, maar ook de intussen afgebroken woontorens. En iedereen kent de Wondelgemstraat. Maar kent iedereen het ‘El Paso’ project? En het precieze verhaal over de migranten in de wijk?

Er valt natuurlijk veel méér over de wijk te vertellen. Zo veel, dat keuzes zich opdringen. En historica Tina De Gendt, die alles op poten zette, zou Tina niet zijn, mocht ze focussen op het sociale aspect.
Incluis het samenlevingsaspect, want in de wijk wonen vele mensen met een buitenlandse origine.

Historica Tina De Gendt

WOONTORENS

Het verhaal van de woontorens is al dikwijls verteld. Ook in een beklijvende documentaire film uit 2017 die in de cinema werd vertoond.
Wat de goegemeente een beetje vergeten is, is dat de woontorens aan het begin van de jaren 1970 als woonplek hoog aangeschreven stonden. Je moet immers weten dat vele residenten uit beluiken kwamen en voor het eerst in hun leven van enig wooncomfort konden genieten. Al was het maar: het basic privé sanitair. We schreven erover op deze blog: Rabot: “Dikke nekkentorens”

Opgeëistenlaan – afbraak woontorens – pic STAM film
Van hoogbouw naar laagbouw

Mettertijd vertrokken de eerste bewoners en maakten plaats voor kansarmen.
De tand des tijds zorgde tegelijk voor verpaupering van de infrastructuur. De gebouwen beantwoordden naderhand niet meer aan de norm.

De drie gedrochten bij het Griendeplein, en verder langs de Opgeeïstenlaan en de parallelle Filips van Cleeflaan, verpieterden overigens al decennialang het panorama achter de middeleeuwse Rabottorens. In 2013 werd een start gemaakt om ze af te breken. De laatste ging eind 2020 tegen de vlakte.
Intussen werd op de lege plekken werk gemaakt van laagbouw.

Rabot – Monument en woontorens – pic STAM

Tijdens de tentoonstelling wordt een oud-bewoner aan het woord gelaten die honderduit vertelt over zijn woonervaring in één van de torens. We kenden het gezicht niet, maar bij nader inzicht blijkt dat het gaat om rapper-socioloog-jeugdwerker Fatih De Vos.

Fatih De Vos – pic pzc

WINKELEN

Winkelen deed men in de wijk bij voorkeur in de Wondelgemstraat. Men weze er aan herinnerd dat de straat ooit bekend stond als chique winkelstraat, inclusief cinema. De vele winkelpuien dragen al heel wat geschiedenis in zich. Thans zijn de winkelruimtes voor zowat de helft ingenomen door handelaars van buitenlandse origine. We schreven erover op deze blog: Wondelgemstraat

Majoretten in de Wondelgemstraat en wielerwedstrijd in 1992 – pic STAM postkaarten

Tot ergens in de jaren 1980 was er een bruisend Vlaams wijkleven met braderijen, kermissen en wielertoernooien. Het karakter van de straat en de omliggende straten veranderde echter drastisch. De winkeletalages met opschriften in vreemde talen, de tientallen kleinere gebedshuizen en de grote moskee getuigen daar van.

Op een pancarte in de tentoonstelling lezen we dat zeven op tien inwoners van de wijk van buitenlandse origine is, waarvan het merendeel met Bulgaarse en Turkse roots. Merkwaardig is ook dat het transitwijk is: om de tien jaar verhuist de helft van de bevolking naar een andere plek.

Wondelgemstraat – tijdsband voor gebeurtenissen – pic STAM (uitklikbaar)

Om de evolutie van de Wondelgemstraat te verduidelijken zie je op de tentoonstelling een interessante tijdsband waarop de belangrijkste gebeurtenissen staan aangegeven. Die gaat niet enkel over winkels, maar over buurtwerking, etc.

VROUWENWERKING

Tina De Gendt zou Tina De Gendt niet zijn, mocht ze niet veel aandacht laten gaan naar de emancipatie van vrouwen met een buitenlandse achtergrond. Ze laat in een filmpje de buurtwerking voor vrouwen – ‘El Ele‘ – zien, die vrouwen met een migratieachtergrond moet begeleiden en zelfbewuster maken. Ze noemt die vrouwen de Rabotiennes.
El Ele‘ is Turks voor ‘hand in hand’. De werking ontstond in 1984 ten behoeve van Turkse vrouwen en werd in 1992 toegankelijk gemaakt voor Maghrebijnse vrouwen. In 2008 hield het initiatief op te bestaan.

‘El Ele’ – pic blijvenplakkeningenet.be

FABRIEKEN

In een ander filmpje zie je beelden uit de fabriek ‘La Louisianne’. We schreven erover in de blog. Die fabriek lag aan de Gebroeders De Smetstraat en huisvest nu hogeschool Odisee/ KU Leuven. Tot het nageslacht van die familie behoorde Paul de Smet de Naeyer.

La Louisianne – Aan de autos te zien is dit begin de jaren ’70 – pic STAM film

Aan de andere kant van de wijk, bij de Vogelenzang/ Berouw bevond zich de fabriek ‘Texas’. We schreven erover in de blog.  En uiteraard stond pal naast het historische monument van het Rabot één van de fabrieken van de familie ‘de Hemptinne’, waar nog de directeurswoning van bewaard is. Hier was vooral Charles de Hemptinne de baas. Tot voor een aantal jaren zat daar ook een commerciële firma in met die handelsnaam. Die is verhuisd naar Dok Noord. Aan de overkant van de huidige viervaksbaan, aan de Blaisantvest, ongeveer waar nu de Aldi is, stond nog een fabriek van de Hemptinne. Daar zwaaide Jules de Hemptinne de plak. We schreven over de familie de Hemptinne op de blog.

SINT-JOZEFKERK

Over de aanleg van de wijk en over het ontstaan van de Sint-Jozefkerk hebben we het meer uitgebreid op een andere pagina op deze blog. Wat we hier nog kwijt willen: de Sint-Jozefkerk heeft geen hoge spits omdat de fundamenten van de kerk die niet zouden kunnen dragen. De Rabotwijk is gebouwd op meersengebied, en dus op drassige grond.

Sint-Jozefkerk in de tentoonstelling – pic STAM

Sinds de ontwijding en de verkoop van de kerk aan Stad Gent fungeert ze als een ontmoetingscentrum. Het was de wens van de laatste, en in 2015 overleden, parochiepriester Koen Blieck.

JEUGDWERKING

De priester zat achter het idee van de jeugdwerking ‘El Paso’ en haar vzw ‘Jong’ aan de Gebroeders De Smetstraat. In 1983 vestigde de jeugdwerking er zich. In 2020 kreeg ze er een modern jeugdhuis.
Dit is bij de huidige Grote Moskee van de Turkse gemeenschap, in het gebouw dat tot 2009 een tractiestation voor trams was. Ook het speelpleintje ervoor heeft een geschiedenis. Vijftig jaar geleden was daar een ontspanningsoord met publiek openluchtzwembad.

Tractiestation voor trams. Nu Grote Moskee met speelpleintje aan de kant van de Gebroeders De Smetstraat
Het speelplein, annex openlucht zwembad, annex café in de jaren 1950

Aan het eind van de 19de eeuw lag er een kerkhof. Tegen de eeuwwisseling werd een straat – de ‘Gebroeders De Smetstraat‘ – dwars door het kerkhof getrokken. Even later reed er ook een tram door. En bij dit alles liet het toenmalige stadsbestuur de menselijke resten waar ze waren… Men hoogde het terrein slechts wat op. Links en rechts van de straat bleven de begravenen liggen. Tot op vandaag, allicht. Dit is dus zowel aan het huidige Witte Kaproenenplein en haar woonblokken, als het huidige speelpleintje. Zo leren we uit de lectuur van een pancarte op de tentoonstelling.
In de middeleeuwen lag op die plek – naar wat we hoorden – al een knekelveld van een pestkerkhof… Meer hierover In 1870 kwam er een school naast het kerkhof. Hier is nu: freinetschool ‘De Teunisbloem’.

MOSKEE

Op stap met Tina De Gendt in de Rabotwijk eind 2019. Het tractiestation, nu Turkse moskee.

Turkse moskee

Zoals hierboven aangegeven, heeft de Turkse gemeenschap het tractiestation voor trams ingericht als de plek van haar nieuwe moskee. Wat we nog leerden, is dat er naast het huidige gebouw, nog een grote gebedsruimte met koepel moet komen. Echter ligt de fondsenwerving stil sinds COVID-19.

DRASTISCHE VERANDERINGEN IN DE WIJK

De wijk onderging niet alleen een drastische wijziging door het dempen van de stadswal*. In recenter tijden ondergaan ook de terreinen tussen de Gasmeterlaan en het nieuwe gerechtsgebouw, aan de Opgeëistenlaan, grote veranderingen. De oude fabriek ‘Maalderij De Nieuwe Molens‘ is volledig getransformeerd tot woonblok en naast- en achterliggend ontstaan steeds meer nieuwe wooneenheden. Het hele terrein wordt volgebouwd onder de projectnaam ‘Tondelier‘. Met uitzondering van het speelpleintje/ parkje dat er al een tijd stond.

Gasmeterlaan – Tondelier, de voormalige Nieuwe Molens
Gasmeterlaan – Tondelier

Het gebied bleef lang in een soort overgangsfaze nadat het bedrijfsgebouw van Bell Telephone aan de Gasmeterlaan was afgebroken. Vele herinneren zich de plek nog als waar, na de afbraak, het containerpark heeft gestaan, alvorens het naar de Maisstraat verplaatst werd.

Velen kennen de Gasmeterlaan ook van de gashouders. De gasfabriek werd er opgericht in 1881 door ‘Compagnie du gaz de Gand’, aan wie de volledige concessie voor gasexploitatie in Gent wordt verleend. De fabriek is volledig gesloopt en enkel twee van de vijf gashouders zijn bewaard. Aldus het Industriemuseum op haar site.

Gasmeterlaan – Gashouders – pic industriemuseum

De imposante fietsbrug, aan het Gaardenierspad, over de vaart is ook relatief nieuw.

Noteren we nog dat ook aan de Gebroeders De Smetstraat plannen bestaan – en al deels uitgevoerd worden – om een groenzone te maken. Daartoe zijn reeds enkele woonblokken leeggemaakt, die klaar staan voor de sloop.

*Weet dat tot in 1863 een stadswal liep van de huidige Begijnhoflaan, over de Opgeëistenlaan tot de Blaisantvest. Via het Rabot stond die in verbinding met de Lieve. Toen de Nieuwe Vaart (of ‘Verbindingsvaart’ tussen De Brugsevaart en het Kanaal naar Terneuzen) ontstond, werd de wal gedempt.

Blaisantvest voor de demping van de stadsgracht – pic Marc Polfliet

Terug naar hoofdpagina

 

Naar Facebook

Lees ook op deze blog:

STAD – ARTIKELOVERZICHT 2022-2023-2024