persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
Van den Berghe en Minne in satirisch weekblad ‘Koekoek’
STAD/ VOLK – 10 februari 2023 – In de jaren 1930 werkten Frits Van den Berghe en Richard Minne bij dagblad ‘Vooruit’. Ze kregen er de kans om mee te werken aan het satirische weekblad ‘Koekoek’. Frits tekende en Richard schreef. En samen maakten ze in dat weekblad een pagina over de avonturen van ‘Pierken de Spiegelleire’, een manneken met een eigenzinnige kijk op de wereld.
‘Brieven aan Pierken’ was een bladzijde in weekblad ‘Koekoek’, een bijlage bij dagblad ‘Vooruit’
MINNE EN VAN DEN BERGHE
Met hun ‘Brieven aan Pierken’ (vanaf 1931) kropen Frits Van den Berghe en Richard Minne in de huid van het fictieve proletarische jongetje ‘Pierken de Spiegelleire’ met zijn eigenzinnige kijk op de wereld.
Richard Minne (1891-1965) was o.a. geroemd om zijn cursiefjes in dagblad Vooruit (vanaf 1931). Daarnaast was Minne een poëzie- en proza-auteur. Hij ontving voor zijn boek ‘Wolfijzers en Schietgeweren in 1946 de ‘Driejaarlijkse Staatsprijs voor het Nederlands Proza’.
Frits Van den Berghe (1883-1939) werd o.m. bekend om zijn kunst, en voor zijn karikaturen in dagblad ‘Vooruit’ (vanaf 1928). Hij wordt vandaag algemeen erkend als meester van het Vlaamse expressionisme en het fantastisch surrealisme.
Richard Minne kreeg in maart 1931 een job als journalist bij het Gentse socialistische dagblad ‘Vooruit’, waar hij de eerste beoefenaar van ‘het cursiefje’ mag genoemd worden.
Vanaf mei 1931 stond hij mee aan de wieg van het satirische weekblad ‘Koekoek’, een weekblad toegevoegd aan de krant. Het adagium van dat weekblad was: “een beetje spotten met al wat te recht of niet krom genoeg is: een geutje azijn doen bij wat te zoet is, een lepeltje zeem voegen bij wat te zuur is”. Aldus zag men de zaken bij ‘Koekoek’. Vanaf het vijfde nummer verzorgde Minne, samen met Frits van den Berghe, de pagina ‘Brieven van Pierken‘. Ze verschijnen in fonetisch opgeschreven Gents dialect.
In deze ‘Brieven‘ presenteert het proletarische jongetje ‘Pierken de Spiegelleire‘ zijn eigenzinnige kijk op de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen in Vlaanderen. Vooral: de verstikkende macht van de katholieke kerk en de opkomst van het fascisme. Diverse toenmalige gezagsdragers passeren de revue en worden in hun hemd gezet.
Bron: Schrijversgewijs, een compendium van bio- bibliografieën van auteurs uit de Vlaamse letterkunde
Een hoogtepunt voor het satirische weekblad vormde de diefstal van het paneel ‘De Rechtvaardige Rechters‘, deel van het retabel ‘Lam Gods’, die had plaats gevonden in de nacht van 10 op 11 april 1934. Op 26 april van dat jaar werd dit het ‘strip-onderwerp’ in ‘Koekoek’, getekend door Frits Van den Berghe.
In hetzelfde blad had deze tekenaar in 1932, onder de vorm van een cartoon, al een parodie op het retabel gepubliceerd die enorm veel ophef maakte in katholieke middens. Bron: Gandavum2
Het betrof een nogal vrijpostig nieuw ‘schilderij’, gemaakt naar aanleiding van ‘de grootsche verjaringsfeesten van het Lam Gods‘. De hysterische reacties in katholieke en Vlaams-nationale pers waren koren op de molen van ‘Koekoek’.
Bron: Amsab-ISG, instituut voor Sociale Geschiedenis
‘KOEKOEK’ EN ‘PIERKEN’
“Tussen 1931 en 1935 verdeelde de Gentse socialistische krant Vooruit wekelijks het satirische bijblad ‘Koekoek‘. Humoristische artikels opgehangen aan de belangrijkste nieuwsfeiten van de voorbije week kwamen er van Richard Minne, Raymond Herreman, Gaston Crommen en George Hamers. De vele illustraties in het blad waren onder andere van de hand van Frits van den Berghe en Jozef Cantré. ‘Koekoek’ was een succes. De mengeling van fijnzinnige satire en volkse humor sloeg aan bij alle lezers van ‘Vooruit’. Veruit het populairst waren de ‘Brieven van Pierken’ die telkens bestonden uit een tekst van Richard Minne (…) en enkele illustraties van Frits van den Berghe (…).
‘Pierken’ was een Gents jongetje van ongeveer acht jaar oud. Bij monde van ‘Pierken’ probeerde Minne het volkse leven in Gent te evoceren. Daartoe ontwikkelde hij een uitzonderlijke manier van vertellen: het schoolopstel (waarschijnlijk de enige soort teksten die alle ‘volkse’ lezers van ‘Vooruit’ tijdens hun opvoeding hebben moeten schrijven) vol spelfouten en dialectwoorden.
Van den Berghe maakte de illusie van het kinderopstel volledig door zijn illustraties ‘met een kinderhand’ in de marges te tekenen, alsof ‘Pierken’ de tekeningetjes zelf toevoegde als verduidelijking van de tekst. Het resultaat was een laagdrempelig geïllustreerd vervolgverhaal dat zo succesvol was dat het na het verdwijnen van ‘Koekoek’ voortgezet werd in ‘Vooruit’ waar het bleef verschijnen tot enkele weken voor Minnes dood in 1965.”
Bron: Digitale bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
“Zamais malade toezoer kontant: Pierke de Spiegelleire… Het ficitieve figuurtje ‘Pierke De Spiegelleire’ leeft in de wereld van zijn klas in het Broederschooltje, en in de keuken van het ouderlijke huis. In de klas haalt hij kwajongensstreken uit, maar hij gaat meestal zo subtiel te werk dat hij telkens aan de toorn van de Broeder ontsnapt”
Bron: Digitale bibliotheek voor de Nederlandse Letteren
De vele avonturen van ‘Pierken’ worden hier beschreven in verhaalvorm
‘Brieven van Pierken, Stripverhalen 1931-1935‘ werd ook uitgegeven bij uitgeverij Snoeck-Ducaju, gesponsord door Gemeentekrediet in 1996.
In het fonds van de ‘KANTL’ verscheen onder de titel ‘Een tong van lijntses’ (2002) een geannoteerde leeseditie van de ‘Brieven van Pierken’ in Koekoek.
Bron: KANTL
Het weekblad ‘Koekoek’ werd online gezet door Amsab-ISG. Behalve de kranten zelf en de nummers van ‘Koekoek’, bezit Amsab-ISG in de Bagattenstraat ook heel wat originele tekeningen. Verder ontwierp Frits Van den Berghe, die bij Vooruit signeerde met ‘FREE’, ook enkele erg sterke affiches.
Voor een goed begrip: ‘Pierken’ heeft niets te maken met ‘Pierke’ en ‘Pierke Pierlala’
Lees ook op deze blog:
