persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
Neuseplein, Seleskest en Voormuide
STAD/ STRATEN – 01 mei 2020 – Wie dacht het Neuseplein de bijnaam was voor de Groentenmarkt waar neuzekes verkocht worden, dacht verkeerd. Het Neuseplein is weinig bekend omdat… het nog nauwelijks bestaat. Het kwam tot leven wanneer de tolpoort viel en ging dood wanneer de ring werd aangelegd. Maar of het plein en haar omgeving geleefd heeft!
Door haar ligging vlakbij de Nieuwe Vaart, de Sassevaart en de Voormuide kende het Neuseplein een maritieme sfeer. Het was de plek waar schippers en matrozen op café gingen. Dit gaf haar naast een volkse tint, ook iets kosmopolitisch. Ook lagen de Dokken om de hoek, met op de ene oever de gigantische fabriek van Carels, waar nu het woon- winkel- en ontspanningscomplex Dok Noord ligt.
De wijk bij het Neuseplein bevond zich “tot voor kort” in volle havengebied.
“Stimulans voor de ontwikkeling van het gebied tot industriecentrum was het graven van het zeekanaal Gent-Terneuzen (…). Samen hiermee werd de haveninfrastructuur in dit gebied uitgebouwd: 1828 graven van het Handelsdok, in 1881 aangevuld met het Houtdok.”
“Circa 1880-81 werd de haven uitgebreid met de Voorhaven en tussen 1900 en 1930 met het Groot Dok.” Bron: Inventaris Onroerend Erfgoed
Tussen Gent en het Sas van Gent volgde men zoveel mogelijk het tracé van de Sassevaart, van Sas naar Terneuzen tekende men een nieuw tracé uit. Duizenden arbeiders gingen op verschillende plaatsen tegelijk aan de slag, zodat men de Neuse Vaart al kon invaren op 18 november 1827, de verjaardag van de Nederlandse koningin.” Bron: Waar is de tijd. Gent, 1350 jaar Gentenaars en hun haven. Stadsarchief Gent.
En daar heb je meteen de oorsprong van de benaming Neuseplein. De naam heeft niets gemeen met de Gentse neuzekes, alles met Terneuzen. De wijk ligt als een speerpunt dichtbij de waterwegen die nuttig zijn voor de haven.
“De nieuwe zeeschepen waren te groot om naar de binnenstad door te varen. Daarom liet Gent net buiten de stadsmuren, in de meersen tussen de Muidepoort en de Dampoort, een reusachtig dok uitgraven. Het Handelsdok of Bassijn was 1.700m lang en 60m breed.”
Bron: Waar is de tijd; Gent, 1350 jaar Gentenaars en hun haven. Stadsarchief
In 1885 werd het kanaal naar Terneuzen verdiept en het Handelsdok verbreed. Het Houtdok werd eraan toegevoegd.
Het uitgaansleven heeft dus gebruist aan het Neuseplein. In één van de video’s uit haar recente videoreeks met lezingen over het Neuseplein spreekt Tina De Gendt over “Het Las Vegas van Vlaanderen“. “De reputatie van het Neuseplein was gekend ver buiten Gent. Jongeren die aanmeerden in Oostende, Antwerpen en Doornik kwamen naar daar om uit te gaan. Het aantal cafés was niet te tellen.” Aan de Sassekaai alleen al, waren er op een bepaald ogenblik 28 cafés.
De benaming “Las Vegas” wees erop dat niet enkel werd gedronken en gefeest in de buurt, maar dat er ook vele optredens van artiesten waren. Niet toevallig zijn daar gestart: Pat Remue, Fred Geirnaert, Koen Crucke, Lily Castel…
Even verderop, aan de Voormuide, was een winkelstraat ontstaan. Tina De Gendt: “Schippers moesten soms drie dagen wachten, voor ze [de sluis] konden passeren. Voldoende tijd om de beentjes te strekken en boodschappen te doen in de buurt. Hierdoor ontwikkelde in de Voormuide een shopping walhalla aan het begin van de twintigste eeuw.”
De gouden tijd voor de binnenvaart begon ontegensprekelijk na WO II, ongeveer gelijk met de inrichting van een schippersbeurs aan het Seleskest – Het Heilig Kerst, tussen Sleepstraat en Sint-Salvatorstraat – waar vrachten konden worden geregeld. Toen kwamen nog méér schippers aan wal.
Tina De Gendt dicht het ontstaan van V-tax in die buurt toe aan de nood van de schippers om aan wal over vervoer te beschikken. Ze hadden toen nog geen auto op hun dek staan. Ook wijst de historica op de aanwezigheid van vele winkels waar men trouwkledij kon kopen, en verklaart dit als het gevolg van het uitgaansleven. Er zouden daar veel koppeltjes gevormd zijn die achteraf in het huwelijksbootje traden.
“Toen de schippers wegvielen in de jaren zeventig, ging de buurt snel achteruit.” Maar vooral de aanleg van de ringweg doorheen het plein betekende het einde van haar typische karakter. Ook de draaiende Muidebrug heeft de wijk rond het Neuseplein ontzield.
Wat heel bevreemdend is, want onwerkelijk voor een buitenstaander, is wat Tina De Gendt aan het eind van haar video mededeelt: “Het allerwijste is, dat ondanks dat die cafés allang verloren zijn gegaan, die gemeenschap en die cultuur toch nog blijft bestaan.
Hou in het achterhoofd
In de middeleeuwen kwam de haven tot aan de Schippersgracht/ Sluizeke, dit is de achterkant van Het Patershol. Pas na de drooglegging van het waterrijk gebied rond de huidige Tolhuislaan, Kartuizerlaan, Meerhem… – waar de Leie bij de bocht bij Achterleie doorgeschoten armen had – kon de havenactiviteit zich naar het noorden uitbreiden. Niettemin is in het gebied altijd ambachtelijke activiteit geweest.
Weet ook dat tot in 1863 de Blaisantvest en meer naar het Westen de huidige Opgeëistenlaan een stadswal waren, die via het Rabot in verbinding stond met de Lieve. Toen de Nieuwe Vaart (of ‘Verbindingsvaart’ tussen De Brugsevaart en het Kanaal naar Terneuzen) ontstond, werd de wal gedempt.
Weet dat de Sassevaart al bestond in 1563, maar na een succesperiode van vaart op Zeeland en Antwerpen, eerst genekt werd door de scheiding der Nederlanden.
De video
De video hierboven behoort tot de reeks die historica Tina De Gendt maakte over het Neuseplein en de buurt errond.
Het project
Voor een project van het STAM verzamelde Tina De Gendt verborgen verhalen van de buurt rond het Neuseplein. “Dat is één van de meest lelijke, absurde en gewoonweg onvindbare pleinen in Gent”, zegt ze in haar online lezing. “Je zou zeggen dat het totaal de moeite niet is om je kot uit te komen, tot je weet wat eronder verborgen ligt.”
Lees ook op deze blog:
Tina De Gendt: In Verapaz moet niemand werken
Spaanse dienstmeiden van de Voormuide
Gent, Nicolaï Kossikoffstraat (de haven in de jaren 1930)
Seleskest 2017 kleurt de straten (festiviteiten H. Kerst)
Tina De Gendt: ‘Verborgen verhalen van de Brugse Poort’
Bootje varen tijdens Gentse Havendag (verkenning kanaal naar Terneuzen)
Lees ook op deze blog:
