persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
STAD – 02 mei 2020 – Er bestaat een liedje over. Hierboven in de video zong historica Tina De Gendt het voor ons in. Nu komt tussen Dok Noord en Oude Dokken een brug met die naam. Wat bindt Gent met Verapaz in Guatemala? Het antwoord: de eerste, vergeten, Belgische kolonie!
In haar videoreeks over het Neuseplein en de omgeving besteed historica Tina De Gendt een lezing aan de naamgeving van de nog te bouwen Verapazbrug die de Muidelaan – zeg maar stadsring – zal verbinden met de Afrikalaan – over het Handelsdok. Als de brug klaar is, zal de stadsring langs daar naar de Dampoort lopen.
Verapaz, het verhaal
Een opvangcentrum in de Doornzelestraat werd zo genoemd, weet Tina De Gendt. Officieel is dit het Stedelijk Opvanginitiatief (SOI) voor asielzoekers.
Ook de cité Sasseblindeke aan de Muide werd in de volksmond Verapaz of ’t Vera-pas’ genoemd. De cité is weg, nu staan er garages. In de buurt vertrok een binnenschip naar Antwerpen. Vandaaruit voer een zeeschip van de ‘Belgische Maatschappij der Volksplanting’ naar Guatemala.
In de jaren 1843-44 werden enkele honderden landgenoten met zeilschepen naar Guatemala gebracht om er in de baai van Santo-Tomas de Castilla, in de regio Verapaz, een overzeese kolonie te stichten.
Ze waren afkomstig uit verschillende plaatsen in Vlaanderen, maar het waren vooral Oost-Vlaamse dorpelingen die al of niet naar Gent gevlucht waren door hongersnood.
In de documentaire ‘Tu ne verras pas Verapaz’ uit 2002 van An van Dienderen leren we dat van de 512 landverhuizers er snel 182 stierven, er ongeveer evenveel terugkeerden, en dat er slechts honderdtal ter plekke overleefde.
In de wetenschap dat sommigen terugkeerden, lijkt het een waanzinnige, ongeloofwaardige piste te denken dat de mensen initieel naar Verapaz werden gestuurd om “gespuis op te ruimen” – wat in de volkse overlevering gezegd werd. Ook uit de volkse overlevering stamt dat ze nooit aankwamen en op zee overboord werden gezet. Dit was een manier om het volksliedje “Wie goat er mee noar Verapaz? Doar moete wij nie wirke” te interpreteren als “Verapaz, tu ne verras pas” zoals An van Dienderen haar documentaire noemde. ’t Was dus ofwel: de hemel op aarde, ofwel de helse list.
“Santo Tomas de Castilla is een havenstad als een andere in de Centraal-Amerikaanse Caraïben. Het is er tropisch heet, zwaar vrachtverkeer rijdt er af en aan, en het is er vuil.” Bron: De Standaard, 03 augustus 2013
Het was ten tijde van koning Leopold I. Hij had koloniale ambities. De Belgen zouden een haven uitbouwen in een baai van Verapaz, in de Caraïben.
Zowat alles liep fout. Niet in het minst een manke ondersteuning van de Belgische staat. Maar ook: de verschroeiende hitte, de insecten, het uitbreken van epidemieën, de wanhoop die tot drankzucht leidde… veel kolonisten sterven in erbarmelijke omstandigheden.
Niemand had bij het vertrek de minste informatie gekregen hoe daar te overleven. Tien jaar later werd het kolonieproject opgegeven.
“Van het eerste overzeese avontuur van Leopold I blijft alleen een Belgisch kerkhof over. (…)” Bron: MO Magazine, 25 februari 2004
Documentaire, boeken…
Al in 1847 kregen de kolonisten te horen dat er ‘geen kolonie meer was’, stelt onderzoekster Elke Borghs al in MO magazine op 25 februari 2004. ‘Verapaz – de eerste Belgische kolonie’ is de titel van haar master thesis in 2013 en van haar boek bij Uitgeverij Geerts, uit 2016.
“Dit is het verhaal over het mysterie van de eerste Belgische kolonie, namelijk die in Guatemala (1843-1856). Zowel in België als Guatemala lijkt dit een collectief vergeten stuk geschiedenis, maar enkele boeiende ontmoetingen leren ons dat die migratie heel wat sporen heeft nagelaten.” Zo vermeldt het
Fonds Pascal Decroos voor bijzondere journalistiek van welke ze voor haar werk een prijs kreeg. En verder: “‘Verapaz – de eerste Belgische kolonie’ kwam er naar idee van fotograaf Jan Crab (…).”
Fonds Pascal Decroos vervolgt: “Inspiratie waren het boek ‘Een kortstondige kolonie’ van Stefan van den Bossche [Lannoo, 1997] en de [hierboven genoemde] documentaire ‘Tu ne verras pas Verapaz’ [2002] van An van Dienderen.”
Niet vermeld: An’s cameraman, regisseur, scriptmaker, monteur was Didier Volckaert.
De Mercator
In 1939, bijna honderd jaar later, was er het bezoek van het schip Mercator – sinds jaar en dag aangemeerd in Oostende – aan de resten van de Belgische nederzetting in Santo-Tomas de Castilla. Dit staat vermeld in het eerder genoemde boek ‘Een kortstondige kolonie‘ van Stefan van den Bossche, literatuurwetenschapper.
Van de Mercator is bekend dat deze driemaster Panama aandeed (1935-1936) om van de Amerikanen het stoffelijk overschot van Pater Damiaan in ontvangst te nemen, dat die laatsten van Honolulu meebrachten. Niets in de vermeldingen op internet over het schip verwijst naar een tocht naar Verapaz. Echter, het schip deed tientallen excursies… Eén van de eerste was naar het Paaseiland, om daar zo’n beeld mee aan boord te nemen... OMG!
Vandenberge of Haegendorens
Vandaag lopen nog veel blauwogige Guatemalezen rond. Sommigen weten uit de mondelinge overlevering via hun ouders dat ze Belgische wortels hebben. Sommigen heten bv. Vandenberge of Haegendorens… Enkelen hebben het ver geschopt. Toonvoorbeeld: zakenman Oscar Berger die tweemaal burgemeester van Guatemala City werd, en in november 2003 president.
Het project
Voor een project van het STAM verzamelde Tina De Gendt verborgen verhalen van de buurt rond het Neuseplein.
Lees ook op deze blog:
Tina De Gendt: Spaanse dienstmeiden van de Voormuide
Tina De Gendt: Over schippers, feestgedruis en huwelijksbootjes
Tina De Gendt: ‘Verborgen verhalen van de Brugse Poort’
Tina De Gendt: Turkije aan de Leie
Gent had ooit groot domein in Londen
Lees ook op deze blog:
