persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
STAD/ RAND – 24 februari 2022 – De gemeente Zwijnaarde wordt dooraderd door autostrades, een steenweg en een spoorweg. Zelfs door Scheldearmen.
Het laat een gemeente wier grondgebied is afgetopt, en in twee hoofdmoten gekliefd. Het is edoch een gemeente met veel schoonheid in natuur en in monumenten. In de geïsoleerde delen liggen vaak verrassingen, zoals bv. in het stukje Zwijnaarde bij het Maaltebruggepark, en in het ‘Eiland-Zwijnaarde’.
Noch Isabella van Habsburg, noch Karel van de Woestijne zouden het dorp herkennen, mochten ze vandaag uit de doden herrijzen.
In de ogen van keizer Karel’s zuster, Isabella, zou het lijken alsof er in de omgeving van haar laatste verblijfplaats, het Kasteel van Zwijnaarde, vroegtijdig geuzen aan het werk waren geweest die het grondgebied hadden verminkt.
Ook Karel van de Woestijne, geboren in de belle époque, zou zich de ogen uitwrijven. De dichter-schrijver zou op zijn minst verbaasd zijn over de enorme Ringvaart achter de woonst in Zwijnaarde waar hij zijn laatste jaren sleet.
De monniken van Sint-Pietersabdij tot wiens grondgebied de huidige gemeente behoorde, draaien zich om in ulder graf, mochten ze mare krijgen van de verminkingen der gemeente.
De gemeentegrenzen en de versnijdingen
NOORD
Ten noorden, bij Gent, snijdt de E40 doorheen een topje van de gemeente.
In het noordenwesten paalt Zwijnaarde aan Gent.
Met links in de rug de verkeerswisselaar E40/ Flanders Expo in Sint-Denijs-Westrem, loopt de gemeentegrens tot aan het Maaltebruggepark, en tot tegen de Ringvaart.
Dit stukje grondgebied, bij de Leebeek, ligt afgesneden van de rest van de gemeente door de E40.
Er loopt een fietsersbrug over de autostrade: de Zoë Borluutbrug. (Gelijk dit aan de andere kant ook is over de Ringvaart: de André Denysbrug)
In dit geïsoleerde deeltje van Zwijnaarde staat de laatste woonplek van schrijver-dichter Karel van de Woestijne. Zijn huis aldaar had een naam: ‘La Frondaie‘. Voor de deur herinnert een plakkaat aan het feit dat hij er zijn laatste levensjaren sleet. Achter de deur liep de oude “Ijzeren weg“, uit de tijd dat treinen nog uit het Zuidstation kwamen. Dit is voor 1913.
Ten noordoosten ligt de verkeerswisselaar E17/E40 (van Zwijnaarde) op haar grondgebied, alsook het deel tussen E40 en Ringvaart.
Da’s dan weer ten zuiden van de Ghelamco-arena, die op Gents grondgebied ligt.
Een bezienswaardigheid ten noorden, op de hoek met Heerweg-Noord en Tramstraat, is de driehonderd jaar oude stenen oliemolen die wordt uitgebaat als ‘Feestzaal ’t Molenhof‘.
Bij de Tramstraat, in de richting van de N60, situeert zich het Technologiepark van Zwijnaarde, waar naast Plant Genetics Systems, ook Innogenetics wereldgeschiedenis schreven op het vlak van biotechnologie.
Maar veel eerder – toen Ugent nog RUG heette – stond daar het wereldberoemde Laboratorium Magnel, waar baanbrekend onderzoek werd verricht naar voorgespannen gewapend beton.
OOST
Een moot van het oosten van de gemeente is afgesloten van de rest door de E17, en in het noordoosten ook nog eens door een Scheldearm.
Het geïsoleerde stukje tussen Ringvaart en twee Scheldearmen kreeg daarom de benaming ‘Eiland van Zwijnaarde‘. Het grenst aan Merelbeke.
Links van het Eiland, over de linker-Scheldarm, dichter bij de verkeerswisselaar E17/E40, vind je de firma IFG Exelto, voorheen beter bekend onder de vorige uitbaters: ‘Domo Industries’, en eerder ‘Fabelta’.
De woonwijk aldaar lijkt op een apart dorpje.
Het “verbergt” ook een merkwaardig landhuis, waar we van vermoeden dat weinig Gentenaars het kennen: Landhuis De Torre aan de Nieuwescheldestraat.
In oorsprong was dit een 17de-eeuws pand met opmerkelijke duiventoren. Het kasteeltje hing af van de Gentse Sint-Pietersabdij. Later werd de locatie omgevormd tot ‘kasteeltje della Faille‘, met ondermeer een belangrijke toevoeging in 1905. Het was ook een plek waar tijdens WO I Duitse legerpaarden werden gekweekt.
Zuidoostelijk grenst de gemeente aan de Schelde, die achter het Kasteel van Zwijnaarde loopt, en verder naar de begraafplaats, tot in ‘Nederzwijnaarde’.
Daar heb je het Wijndomein Waes, waar witte wijnen worden gecultiveerd. ook een verrassing, toch? Het geheel ligt geprangd tussen de E17 en de Schelde.
Het Kasteel van Zwijnaarde ligt afgesneden ten aanzien van het dorpscentrum door de E17. De autostrade overwelft de entree van het kasteeldomein, dat aan de andere kant aan de Schelde boordt, en de grens met Merelbeke vormt.
Zo ook Wijndomein Waes aan de Hondelee. De wijngaard ligt op de weg naar de Meersbloem en is 5,600 vierkante meter groot.
Ook de begraafplaats ‘Scheldeakker’ zit tussen autostrade en Schelde.
Terwijl rond de Sint-Niklaaskerk, die aan de andere kant van de E17 staat, ook een kerkhof is. De kerk dateert van 1775. Eerder stond op de plek van de kerk een kapel die behoorde tot het 11de eeuwse hof waar de gemeente haar oorsprong vond. De kern van de gemeente bevindt zich oostelijk. Het meest markant op het dorpsplein is de kiosk uit 1903.
Oostelijk bevindt zich ook het ‘de Ghellinckpark‘, dat ook een kasteel had, maar dat door de Duitse bezetter is opgeblazen.
Pal in de dorpskern, bij de Hutsepotstraat, bevond zich brouwerij ‘De Schelde’, ook genaamd ‘De Wulf’, opgericht circa 1850 en stopgezet in 1959. Het woonhuis en het brouwerijgebouw zijn er nog.
ZUID
De zuidelijke grens is met Zevergem, een deelgemeente van De Pinte.
De Schelde in de richting van Zevergem-Oudenaarde is heel mooi. Na de rechttrekking van de rivier zijn vele oude Scheldearmen overgebleven, en die zijn kleine reservaatjes voor vogels en knaagdieren.
WEST
De N60 klieft de gemeente in min of meer twee gelijke helften inzake oppervlakte. Het westelijk deel, in de richting van Sint-Denijs-Westrem en in de richting van Gent, is landelijker en herbergt nog een half dozijn mooie kastelen, waaronder bv. Rijvissche. De baan zou een rechttrekking zijn van een Romeinse heirbaan.
In het uiterste westen loopt de gemeentegrens parallel met de Klossestraat, en dit tot voorbij manège ‘De Hoefslag’.
Aan de westelijke kant bevindt zich De Pinte en aan de noordelijke kant, daar waar de Klossestraat overgaat in de Hemelrijkstraat, Sint-Denijs-Westrem.
Vooraleer je bij ‘De Hoefslag’ bent, snijdt ook nog de spoorlijn Gent-Kortrijk doorheen de gemeente. Die spoorlijn heeft ooit nog een fermere schil van de noordwestelijke hoek van Zwijnaarde geïsoleerd. Toen de treinen nog vanuit het Zuidstation vertrokken, en de spoorweg nog de “Ijzeren weg” heette, puften treinen via de huidige De Pintelaan, doorheen Zwijnaarde, vanaf het Rijvisschepark. Uiteraad was daar toen nog geen Ringvaart. Die werd pas eind de jaren ’60 in gebruik genomen. De werken startten in 1950.
Het is aan noordwestelijke zijde dat Zwijnaarde aansluit met het Parkbos, waarvan het portaal bij het Kasteeldomein ‘Grand Noble‘ wordt gesitueerd. Dit is aan de rand van de Kortrijksesteenweg bij Sint-Martens-Latem.
Het Parkbos is voorlopig meer een concept dan een echt bos. Een juistere omschrijving is: “groenpool“, en die is 1.200 hectare groot.
Zowat twintig jaar geleden stond indianenchef Raoni bij de inhuldiging van dit groengebied, samen met de toenmalige verantwoordelijke minister (van Groene en van Gentse huize). Er werden toen een drietal boompjes van elk anderhalve meter hoog geplant. Er staat waarschijnlijk nog steeds een toen ingehuldigde gedenkplaat: ergens in de buurt van Ryvissche.
Een groot bos, laat staan een (Amazone)woud is het Parkbos in elk geval niet geworden. 🙂
De oudste vermelding van het gebied dateert van 1088 en toen heette het: ‘Suinarda‘. De plaatsnaam zou etymologisch afkomstig zijn van ‘Zwin‘ – kreek of moerassige grond – en ‘aarde’. Kortom: aan overstromingen onderworpen grond – door de nabijheid van de Schelde. De vermelding verwijst allicht naar een 11de-eeuws adellijk hof dat door de familie ‘Van Zwijnaarde’ in leen gehouden werd van de graven van Vlaanderen. Bron: Stad Gent
Lees ook op deze blog:
Karel van de Woestijne: van Sleepstraat naar Leebeekstraat
Stukje Zwijnaarde tussen Ringvaart en E40
De kroniek van de Sint-Pietersabdij
Frans de Potter over het oude Sint-Denijs-Westrem
Drongen, met haar Norbertijnenabdij en haar kapel van Petit
Lees ook op deze blog:
