persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
door Beatrijs De Vos
Mijn bevindingen over de telgen uit het gezin Van Rysselberghe zijn zo talrijk geworden dat ik ze heb gegroepeerd in negen verhalen. We zullen die per drie aan je voorstellen. 1. Het gezin Van Rysselberghe 2. François 3. Charles 4. Julien (hieronder) 5. Octave: loopbaan 6. Octave: drie opmerkelijke gebouwen 7. Theo 8. Sylvie & Max 9. Jenny
VOLK/ STAD – 15 januari 2022 – Van alle broers gaf Julien de meest rustige indruk. Zijn hele loopbaan wordt gedomineerd door de Faculteit Wetenschappen van de Gentse universiteit. Hij was vooral met beschrijvende meetkunde bezig en werd geëerd als een hoogstaand pedagoog. Hij liet haast niets tastbaar achter, maar men neemt aan dat hij de melkerij ‘Laiterie de Gand’ ontwierp.
LEVEN
Julien wordt geboren in Meerle (Hoogstraten) op 11 juni 1852. Hij studeert in Gent aan het Koninklijk Atheneum en daarna aan de universiteit. Daar studeert hij af als Ingenieur Bruggen en Wegen in 1876 (24 jr).
Hij wordt meteen aangesteld bij de Administratie Bruggen & Wegen van het Ministerie van Openbare Werken, waar hij geleidelijk zal opklimmen in de hiërarchie.
Maar hij is vooral zijn hele loopbaan (zie tabel onderaan pagina) verbonden aan de faculteit Wetenschappen van de Gentse universiteit, eerst als repetitor (1880), dan als docent (1890) en gewoon hoogleraar (38 jr, 1891). Hij wordt ook studie-inspecteur aan de faculteit Wetenschappen (1908), lid van de Verbeteringsraad Hoger Onderwijs (1907 – 1910) en even decaan van de faculteit Wetenschappen (1894 – 1895). Daarnaast geeft hij vele jaren les aan de Nijverheidsschool in Gent (Richard Campus) en blijft hij er tot zijn dood lid van de Commission administrative.
Julien huwt met Louise Housmans (°1847) op dezelfde dag als zijn broer Charles huwt met haar zus, Emma (11 januari 1879). Zij krijgen zes kinderen: Jenny (1879), Jeanne (1881), Jean-Baptiste (1882 – †16 jr) Julienne (1884), Rachel-Sylvie (1885) en Louis (1886). Zij wonen in de Saliestraat, nu Krommenelleboog.
Julien gaat met emeritaat als hij 70 wordt (11 juni 1922).
Hij overlijdt op 15 juli 1931 (79 jr). Met die (voor die tijd) gezegende leeftijd heeft hij zijn vier broers en zijn zus overleefd. Hij is begraven in Gent, op de Westerbegraafplaats. Maar zijn graf is geruimd. Van de enige broer die in Gent begraven was …
WERK
In tegenstelling tot zijn broers heeft Julien geen concrete realisaties nagelaten – op één uitzondering na, die verder besproken wordt. Hij publiceerde wel een ‘Cours de géometrie descriptive‘ (beschrijvende meetkunde), het vak dat hij doceerde, en een cursus ‘Coupe des pierres‘. Want zijn specialisatie was lesgeven.
Iedereen weet welke doorslaggevende rol een goede leraar kan spelen – en dat was hij. Hij werd door zijn studenten op handen gedragen.
Hij was “een uitstekend pedagoog. Hij verloor nooit het hoofddoel van zijn onderwijs uit het oog, nl.: het vormen van het meetkundig verbeeldingsvermogen, het zien in de ruimte, ongetwijfeld een der voornaamste punten in de vorming van een ingenieur.
Hij nam steeds in aanmerking dat de beschrijvende meetkunde voor vele studenten een echte struikelsteen kan uitmaken; hij had dan ook zijn onderwijs zo aangepast, dat zelfs de minst begaafden zijner toehoorders de psychose van onoverkomelijke moeilijkheid gauw verloren.
Niet alleen waren zijn leerboeken modellen van klaarheid, welke trouwens in zijn uiteenzetting terug te vinden was, maar de figuren aan het bord waren van de hand van een echte kunstenaar. Hij was in staat de meest ingewikkelde gevallen om te werken tot epuren (projectietekening, de weergave van een object door zijn projectie op drie vlakken) met een verbazende aanschouwelijkheid en overzichtelijkheid. Zijn oud-studenten hebben een onvergetelijke herinnering behouden aan een zo eminent pedagoog. Zij voelden immers allen wat aan de basis van die pedagogische uitstraling lag: plichtsbesef, totale toewijding en onverpoosde hulpvaardigheid jegens de studerende jeugd.” (Bron: A. De Baets)
Getuige daarvan is een portret, getekend door zijn broer Theo, met als opschrift: À Monsieur Julien Van Rysselberghe Ingénieur des ponts & chaussées Professeur à l’Université de Gand Ses élèves reconnaissants 1896.
Hoewel Julien geen architect of beeldend kunstenaar was, heeft hij toch iets tastbaars nagelaten in Gent: men gaat ervan uit dat hij de ‘J. Van Rysselberghe’ is, die het gebouw van de melkerij ‘Laiterie de Gand‘ ontwierp (Ottergemsesteenweg, 385).
Zijn cursussen tonen ook een verband met architectuur. De inhoudstafel van zijn cursus ‘Coupe des pierres’ geeft een opsomming van allerlei aspecten bij de verwerking van stenen in de bouw: muren, hoeken, afgeknotte hoeken, cilindrische, conische en dwarse muren, plaatsing en onderhoud van muren, van horizontale overspanningen met wigvormige stenen, stenen plafonds (vlakke gewelven) …
De ‘Laiterie de Gand’ werd gebouwd in 1882. Oorspronkelijk hoorden er een koeienstal, een paardenstal en een remise (stalling voor een rijtuig) bij. De huidige eigenaar (Ecobois) heeft het gebouw gerestaureerd en er wooneenheden in gemaakt. Op die manier heeft hij ervoor gezorgd dat het bewaard gebleven is. De gevels zijn nu gekaleid, omdat de stenen te zeer verweerd waren.
In de 19de eeuw waren arbeidersgezinnen chronisch ondervoed en de kindersterfte was hoog. Tijdens de eerste wereldoorlog werd de situatie in Gent rampzalig, met een steeds toenemende verpaupering en economische schaarste.
Vanaf 1915 gingen overal in het land raadplegingen voor zuigelingen en zwakke kinderen van start, de voorlopers van het Nationaal Werk voor Kinderwelzijn (1919), later Kind en Gezin (1984). Begin 1916 ontstond het Werk van de Melkdruppel, dat zijn naam dankte aan de verdeling van melk.
In oktober 1915 werd in Gent de ‘Stedelijke Koedienst’ opgericht, op initiatief van burgemeester Emile Braun en gesteund door schepen Edward Anseele. Begin 1917 sloot de stad Gent een akkoord met de ‘Laiterie de Gand’ om op de eerste plaats de melkdruppels en de kribben te bevoorraden met de beschikbare melk, zodat de zuigelingen en kleine kinderen geschikt voedsel kregen. De ‘Laiterie de Gand’ verkocht melk, boter en eieren. Naast haar nederzetting op de Ottergemsesteenweg had ze ook een bijhuis in de Vlaanderenstraat.
PERSOONLIJKHEID
Van de vijf broers maakt Julien de meest rustige indruk. Hij studeerde in Gent, bleef er wonen, bouwde een mooie loopbaan uit aan de universiteit en werd er begraven.
Er is weinig bewaard van Julien, hij is de broer van wie we het minst weten. Mede daardoor oogt zijn biografie misschien wat saai: een opklimmen in administratieve functies. Maar als je iets verder kijkt, stel je vast dat hij altijd wel wat meer omhanden had.
Als scholier kreeg hij de kans om aan het Atheneum te studeren, maar hij was tegelijkertijd ingeschreven aan de Academie (Bron: Jan Steeman), waar zijn oudere broer Charles en de jongere Octave hun opleiding kregen. Hij werd ingenieur en professor aan de universiteit, maar stapte ook in de rol van architect met het ontwerp van de ‘Laiterie de Gand’. Hij was verbonden aan de rijksuniversiteit, maar werkte ook aan de stedelijke Nijverheidsschool.
In al die functies toonde Julien een uitgesproken engagement. Hij was in al zijn taken bekwaam, plichtsbewust en aangenaam in de omgang. Behalve als uitstekende leraar, wordt hij ook gekarakteriseerd als “een nauwgezette organisator, evenals een deskundige en hoffelijke beheerder in de uitoefening van zijn ambt van onderwijsinspecteur”. Ook hij werkte dus, zoals zijn broers, op een hoog niveau qua vakkennis en grondigheid en combineerde dat met een sociale en artistieke gevoeligheid.
Loopbaan
Stedelijke Koedienst; Adrien Brysse, Reilen en zeilen van de stad in 1920
Persoonlijkheid: « Il fut, d’autre part, un organisateur méticuleux ainsi qu’un administrateur éclairé et courtois dans l’exercice de sa charge d’inspecteur des études. » Biographie Nationale blz. 641-642 – Richard Campus
Belangrijkste bronnen
Ugent Memorie; MEM10-000000191_1913, MEM10-000000191_BN – Richard Campus, MEM10-000000191_1960 – André de Baets
Portret van Julien Van Rysselberghe
Laiterie de Gand
Gegevens van Jan Steeman, waarvoor dank.
1. Het gezin Van Rysselberghe 2. François 3. Charles 4. Julien (hierboven) 5. Octave: loopbaan 6. Octave: drie opmerkelijke gebouwen 7. Theo 8. Sylvie & Max 9. Jenny
Lees ook op deze blog: