STRATEN – Ruim 40j geleden: grote kuis in straatnamen


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

STRATEN/ STAD – 12 maart  2020  – Over de fusie der gemeenten in 1977. “Een van de nare gevolgen van de fusies was dat binnen de nieuwe gemeenten telkens een aantal gelijknamige straten voorkwamen. In het nieuwe Gent bv. zijn een 600-tal homoniemen of homofonen ontstaan. Vaak zijn ze volkomen aan elkaar gelijk, bv. negen Kerkstraten, zes Kapellestraten, zes Kouterstraten. (…)”

Kouter – Fiesta Europa – pic Katie Lievens

Aan het woord is Maurits Gysseling zaliger: taal- en naamkundige en ontcijferaar van oude handschriften. Hij was lid van de Gentse stratencommissie die orde op zaken moest stellen.

“Een lawine van straatnaamvervangingen schoof over België nadat, ten gevolge van de fusiewet, met ingang van 1 januari 1977 (…). Zo bv. kreeg Gent (…) Wondelgem, Mariakerke, Drongen, Afsnee, Sint-Denijs-Westrem, Zwijnaarde, Ledeberg, Gentbrugge, Sint-Amandsberg en Oostakker bij. Het huidige Gent omvat dus 14 vroegere gemeenten (…).”

Er waren nog veel andere problematieken in de straatnaamgeving waar de aandacht van de Gentse stratencommissie naar toe ging, bv.: soms verschijnt een en dezelfde naam nu eens in standaardnederlandse, dan weer in dialectische vorm, zoals bv. zes Molenstraten en twee Meulestraten. Alsook straten met minieme verschillen in de spelling, zoals bv. Burgstraat en Brugstraat.

En voorts: de lanen, straten en pleinen met dezelfde naam. En nog veel meer.

Sint-Antoniuskaai – hoek Molenaarsstraat

In enkele gevallen werd echter tolerantie in acht genomen. Dit was het geval waar namen, die alleen door straat, laan en dergelijke verschillen, in elkaars onmiddellijke buurt liggen, daar ze bij de bewoners ter plaatse voldoende bekend zijn en ook voor vreemden geen erge lokaliseringsproblemen kunnen opleveren. Zo bv. de Alfons Braeckmanlaan en de Victor Braeckmanlaan te Sint-Amandsberg, die in elkaars verlengde liggen.

Braeckmanlaan… Victor
Braeckmanlaan… Alfons
Kleine Kerkstraat – Ledeberg

In 1977 werd dan op nationaal niveau een ‘Koninklijke Commissie van Advies voor Plaatsnaamgeving’ opgericht, samen met provinciale commissies. “Straatnaamgeving en straatnaamwijziging vergen een grondige kennis van de lokale toponymie en de lokale geschiedenis” stelt de auteur en hij twijfelt er aan of die kennis aanwezig was.

Zou men bv. straatnamen die in het verleden foutief gelocaliseerd werden, kunnen rechtzetten? De auteur geeft het voorbeeld van ‘Marka’.

‘Marka’ is niet van Mariakerke

“Oorspronkelijk lag Wondelgem daar waar nu de Maïsstraat is, te Gent. De kerk verviel in de 16e-17e eeuw. Omstreeks 1685 werd een nieuwe kerk gebouwd aan wat nu Kerkdries heet, vroeger Vroonstalledries (…). Lees op deze blog: ‘Marka’, Vroonstalle, Sint-Catharinakerk, Wondelgem

Maïsstraat, Wondelgem, Bloemekeswijk – plek van eerste Catharinakerk

Wondelgem maakte, samen met Ekkergem, Evergem en Sleidinge, in de vroege Middeleeuwen de fiscus Marka uit (…). Van dit domein, dat bezit was van de Sint-Baafsabdij en hoogstwaarschijnlijk aan deze abdij of aan de H. Amandus geschonken was door koning Dagobert in de 7e eeuw, is het latere graafschap Evergem de voortzetting.

Morekstraat – Molenstraat, Wondelgem

Omdat Vroonstalle in 966 de ‘dominicalis curtis’, het centrale heerlijke hof van de fiscus Marka genoemd wordt, moet Marka wel de vroegere naam zijn van Vroonstalle. De naam is prehistorisch (…). Zoals het prehistorische Balawom voortleeft in de huidige Blauwstraat (1262-79 Belau,…), ten westen van Vroonstalledries, zo lijkt ook Marka voort te leven in de huidige Morekstraat (1445 in Merec, …), ten oosten van Vroonstalledries.

Omdat Marka van verre geleek op Mariakerke, moet men te Mariakerke de veronderstelling geopperd hebben dat Marka Mariakerke was. Nochtans was Mariakerke bezit van de Sint-Pietersabdij en heeft blijkbaar nooit deel uitgemaakt van de fiscus Marka. De oude vormen zijn trouwens totaal verschillend (…1140 Meren, 1466 Meerkerke); de naam klimt op tot Germaans marim, datief meervoud van mari : ‘waterplas’. Het gemeentebestuur van Mariakerke creëerde, blijkbaar in de 20ste eeuw, een Markastraat.” Historisch fout, dus.

Mariakerke
Mariakerke

Nog een voorbeeld: “Het domein Sloten omvatte het huidige Sint-Amandsberg, Oostakker, Desteldonk en Mendonk, alsmede het Sint-Baafsdorp. Het centrum ervan, de Slotendries, is het huidige Oostakker-Lourdes. Te Sint-Amandsberg heeft men in de 20e eeuw een Slotenstraat gecreëerd op verre afstand van Slotendries.” [Intussen bestaat die straatnaam niet meer in Sint-Amandsberg]

Nog een voorbeeld: “De Saliestraat te Gent (reeds 1350 Saelgestrate) werd in 1942, zonder dat er enige aanleiding toe bestond, omgedoopt tot Kromme Elleboog, op grond van de onjuiste bewering dat dit de vroegere naam zou geweest zijn.” Dit is echter blijkbaar niet rechtgezet geweest.

Krommenelleboog – huis uit 1852
Domein Slotendries, Oostakker

Sleepstraat is een foutieve naam

En nog een voorbeeld: “De spellingvormen Slijpstrate en Sleepstrate hebben te Gent van de 16e tot de 18e eeuw naast elkaar bestaan, denkelijk ter aanduiding van een uitspraak sli:p. Uiteindelijk werd Slijpstraat de enige gangbare naamvorm. In 1942 werd Slijpstraat door Sleepstraat vervangen omdat men met de etymologie geen raad wist. Nochtans is alleen Slijpstraat etymologisch begrijpelijk; vergelijk Slijpe in West-Vlaanderen. De Slijpstraat is een laaggelegen, vroeger slijkerige straat.”

Sleepstraat – in de richting van Sluizeken

“Helaas zijn die foutieve namen nu doorgaans ingeburgerd.”

Terzijde lezen we: “In een stad als Gent is er nog een hele reserve aan beroemde Gentenaars. De commissie is dan ook zuinig geweest met nationale of internationale figuren.” Auteur Maurits Gysseling schreef deze tekst in 1974. Toen zal allicht de Francisco Ferrerlaan in Wondelgem en de Jean Jaurèslaan in Gentbrugge al bestaan hebben…

Maar ondanks het feit dat er al lang een roep is naar meer straatnamen genoemd naar Gentse vrouwen, blijft de stad in gebreke door toch weer te kiezen voor buitenlandse namen omheen de stadsbibliotheek: Miriam Makebaplein, Nelson Mandelapromenade, Steve Bikobrug en Albertina Sisulubrug.

Nelson Mandelapromenade – Krook – achterkant stadsbibliotheek – Steve Bikobrug
Miriam Makebaplein – Krook – stadsbibliotheek

Waarom, wat dit laatste betreft, dames en heren van het stadsbestuur, niet: de Joos Vijdbrug en de Elisabeth Borluutbrug? F.D.

Maurits Gysseling

In de ‘Digitale bibliotheek voor de Nederlandse letteren‘ troffen we dit artikel in het tijdschrift ‘Naamkunde’ aan uit 1979, geschreven door letterkundige Maurits Gysseling.

Hij is gestorven is 1997, en was – onder veel meer – de auteur van de ‘Geschiedenis van Oostakker en Sint-Amandsberg tot 1794’. In 1977 was hij lid van de Gentse straatnamencommissie, dat als gevolg van de fusie van Gent met enkele randgemeenten, adviezen moest formuleren om gelijke namen in de diverse gemeenten te vervangen door andere.

Lees ook op deze blog:

STRATEN – Het kind moet een naam hebben

Volkse plaatsaanduidingen

 

 

Achter de stadsbibliotheek bij De Krook

 

 

Als Abrahamstraat “Rue de la Vieillesse” wordt…

 

 

‘Nekkers’ in Gentse straatnamen

 

 

 

Terug naar hoofdpagina

NAAR ARCHIEVEN

Naar Facebook

Lees ook op deze blog:

STAD – ARTIKELOVERZICHT 2019-2020-2021
STRATEN – ARTIKELOVERZICHT 2019-2020-2021