persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
UPDATE – ‘Kunstencentrum Vooruit‘ zal voortaan door het leven gaan als ‘Viernulvier‘. Dat is op 18 mei 2022 bekendgemaakt
STAD/ VOLK – 12 mei 2022 – Het begon met een bakkerijtje in de Sint-Gillisstraat. Het groeide uit tot een politiek-sociale beweging, steundende op een grote coöperatieve, met als haven: ‘Ons Huis’ aan de Vrijdagmarkt. Die is in handen van de politiek beweging gebleven. ‘Kunstencentrum Vooruit’ aan de Sint-Pietersnieuwstraat, behorende tot dezelfde stam, werd onafhankelijk. Gemeenzaam werd en wordt het dé Vooruit genoemd.
Lees over het reilen en zeilen van de coöperatieve, en focus vervolgens op dé Vooruit.
Recent werd nu ook beslist om de benaming ‘Vooruit’ opnieuw tegen de gevel te hangen van ‘Ons Huis’ aan de Vrijdagmarkt, waar de Bond Moyson en de vakbond zetelen. ‘Vooruit’ is de nieuwe naam van de socialistische partij. Het is echter ook de (oude) naam van een hele politiek-sociale beweging, in het bijzonder: de coöperatieve met dezelfde naam. Voluit: ‘Samenwerkende Maatschappij Vooruit’.
En ook van dé Vooruit aan de Sint-Pietersnieuwstraat, die uiteraard ook aan die historische beweging ontsproot.
Natuurlijk groeit er wat spraakverwarring. Toch besloot het ‘Kunstencentrum Vooruit’, dé Vooruit, niet van naam te veranderen. [UPDATE – Dit is nu toch gebeurt: ‘Viernulvier‘ ofte ‘404‘ is de nieuwe naam, hetzij de foutcode die geldt voor internet]
De geschiedenis van de ‘Coöperatie Vooruit‘, ontstaan in 1880/ 1881, wordt prachtig uiteengezet in een tekenfilmpje.
Het was in een zijstraat van de Sleepstraat, in de Sint-Gillistraat (thans Gillis Coppinsstraat), in café Zacheus, dat het eerste brood van de coöperatieve werd gebakken. Van daaruit groeide de beweging, daar lag de bakermat, en eenmaal het café ontgroeid, verplaatste die zich naar de Garenmarkt waar de eerste apotheek en kledingwinkel werden opgericht. De Garenmarkt is de oude benaming voor het Edward Anseeleplein.
Van daaruit ging het – om de hoek – naar de Vrijdagmarkt, en later naar de Sint-Pietersnieuwstraat.
“De socialistische coöperatie van Gent werd (…) ‘Moeder Vooruit’ genoemd. (…) Ten eerste had de coöperatie al sinds haar ontstaan een vader; (…) ‘Vader Anseele’. Ten tweede sprak die vader geregeld over ‘het huwelijk tussen het socialisme en de coöperatie’. Ten derde was het symbool van de moeder zeer dankbaar om de leden op een simpele wijze duidelijk te maken wat de principes van de coöperatie waren. (…)” Dixit Tina De Gendt in haar scriptie ‘Moeder Vooruit en hare kinderen’ uit 2004.
Om een idee te geven over het elan… “Onder leiding van Edmond Van Beveren en Edward Anseele telde Vooruit zes maanden na de oprichting al 274 leden.” Dixit solidair.org. “In 1901 was de coöperatie uitgegroeid (…) tot (…) meer dan zevenduizend leden.
In de gloriejaren had de coöperatie: winkels, steenkoolhandel, klerenmagazijn, restaurant, cinema, een dagblad, een brouwerij, een bakkerij, feestlokalen,
de Bank van de Arbeid (huidige zetel sogent) en Ons Huis-Bond Moyson.
‘Ons Huis’ op de Vrijdagmarkt. Architect Ferdinand Dierkens stond in voor de verbouwing van twee herbergen – aangekocht door ‘Vooruit’ in 1893, op de Vrijdagmarkt – tot de ‘Groote Magazijnen’. Haar kleermagazijnen gelegen op de Garenmarkt waren namelijk te klein geworden.
In 1897 woedde er een hevige brand in de nieuwe winkel. Dierkens mocht hierop een nieuw tweedelig gebouw ontwerpen. Het ene deel, ‘Ons Huis’, moest het partijcentrum herbergen, terwijl het andere deel een nieuw magazijn werd, dat in 1899 geopend werd. Het andere deel was klaar in 1902.
S.M. Vooruit bouwde voorts een netwerk uit van winkels, volkshuizen en apotheken.
Aan de Sint-Pietersnieuwstraat ontstond dé Vooruit
De winsten die de coöperatieve maakte, gingen voorts, onder meer, naar de bouw van ‘Feestlokaal Vooruit’ in de Sint-Pietersnieuwstraat. Dit, tussen 1910 en 1913. De arbeiders kregen een reusachtig volkshuis, ontworpen door, opnieuw, architect Ferdinand Dierkens.
In dit eclectisch, gedeeltelijk art nouveau en bijzonder complex gebouw werden ondergebracht: een café-restaurant, een winkel, een bibliotheek, vergader- en repetitielokalen, en twee grote zalen: de Concertzaal (voor 1.000 toeschouwers) en de Theaterzaal (voor 1.600 toeschouwers). Deze laatste was de plek voor de cinema. Onder de cinema’s van toen had Vooruit het tweede grootste stoelenaanbod van de Stad, na Capitole aan de Zuid.
Merken we terloops op dat de eerste feestzaal zich in de Bagattenstraat bevond, en dit sinds 1896.
Nauwelijks was het volkshuis in gebruik of WO I brak los. Was in 1913 het gebouw nog de spil in acties om het algemeen stemrecht op te eisen, dan vervulde het na WO I, in 1921, dezelfde functie met relatie tot de eis van de achturen werkdag. Er werden bals, banketten en concerten georganiseerd.
Zo ook tijdens de “grote depressie” van de jaren ’30. Zo bv. hield men stakingsmeetings in de Theaterzaal.
Na WO II kwamen de vrouwenrechten op het voorplan. Het was in 1948 dat christendemocraten en socialisten, door een bijzondere wet, het stemrecht voor vrouwen realiseerde. De eerste parlementsverkiezingen met dit gegeven, vonden plaats in 1949.
In het decennium dat erop volgde, kende de Vooruit een heropleving. Echter was tegen 1960 een verval opgetreden: de concertzaal lag vol rommel en het feestlokaal was niet meer wat het geweest was.
“In de jaren 1970 was het café een van de weinige plekken waar nog volk over de vloer kwam. Een levendige plek was het toen al lang niet meer.” Aldus de website van Vooruit.
Noteren we nog dat in 1974 de ‘Internationale Nieuwe Scène‘ zijn intrede in Vooruit deed. Ze waren een maatschappelijk geëngageerde theatergroep.
Er werd nog wel eens een lezing gegeven en een muziekoptreden georganiseerd.
Een belangrijke kentering volgde: de vzw ‘Socio-cultureel Centrum Vooruit‘ ging het hele gebouw restaureren. Het werd vervolgens als progressief, artistiek én onafhankelijk ontmoetingscentrum uitgebaat. De ontzuiling van het Feestlokaal was een prioriteit. We schrijven 1980.
“Op 17, 18 en 19 september 1982 opende het gebouw opnieuw de deuren. Het publiek – mét speleologenhelm – kreeg rondleidingen door de vele gangen en zalen. Er waren optredens, theater, een bal voor senioren … Het weekend was een succes: duizenden bezoekers en massale persbelangstelling. De weken erna zat het café opnieuw afgeladen vol.” Dixit de website van Vooruit.
Het is de tijd dat er fuiven, dansinitiaties en muzieklessen werden gehouden om geld in te zamelen teneinde de gebouwen in stand te kunnen houden.
In 1988 werd ‘Socio-Cultureel Centrum Vooruit’ omgedoopt tot ‘Kunstencentrum Vooruit‘. Vanaf dan werd volop de cultuurkaart getrokken, met toonaangevende voorstelling inzake theater, muziek, dans… Het Kunstencentrum ging ook zelf producties in de markt zetten en co-produceren.
Intussen werd Vooruit een erkend en gesubsidieerd kunstencentrum. Dit was in 1993. Tien jaar eerder was het gebouw een beschermd monument.
Tegen het millenium was het Kunstencentrum aan de Sint-Pietersnieuwstraat uitgegroeid tot een speler van formaat.
In 2013 werd het 100 jarig bestaan van het gebouw gevierd.
In datzelfde jaar kwam ook het terras er bij aan de kant van het Rectoraat.
Tegenwoordig staat Vooruit voor tal van activiteiten. Ontdek haar voorstellingen.
NOTEN
Ter ere van ons 100-jarig bestaan, werd de historie van Vooruit gebald in het boek van Liesbet Nys: ‘Vooruit Gent 1913 – 2013‘.
Het appartementsgebouw van de Vooruit bij het Antwerpenplein – gemeenzaam “de Dampoort” – werd in 1928 ontworpen in art-decostijl ontworpen door architect Paul De Taeye.
Het bevat een apotheek van de coöperatie. “In de jaren 1980 trok S.M. Vooruit, die zich als een van de weinige coöperaties nog had weten te handhaven, zich uit de distributiesector terug. Vandaag is Vooruit enkel nog actief in de apotheeksector en bezit nog enkele volkshuizen.” Dixit wikipedia
Naast ‘Ons Huis’ en ‘Vooruit’ was ook ‘De Meibloem‘ een socialistische feestzaal. Dit, in de Meibloemstraat, in de Brugsepoort. Het gebouw huisvestte ook een cinema: ‘Cinema Rio’.
In 2016 werd de zaal hernoemt als ‘De Koer‘, een artistiek en sociaal buurtcentrum.
Niet te verwarren met de voormalige bowling ‘Meibloem’ en de voormalige meubelfabriek ‘Vandenberghe-Pauvers’, ook gelegen in de Meibloemstraat. Die is in tijdelijk gebruik gegeven door sogent.
Lees op deze blog over zowel De Meubelfabriek’ als over ‘De Koer’
De “Vooruit’ was uiteraard ook een dagblad. De redactie en de drukkerij zaten schuin tegenover het feestlokaal aan de Sint-Pietersnieuwstraat.
De grote “cultuurtempel” aan de Sint-Pietersnieuwstraat staat quasi zij aan zij met het Wintercircus, en verderop aan de Kuiperskaai, met het intussen verdwenen Coliseum.
Lees ook op deze blog:
VOLK – Anseele beschreef de hel waaruit de arbeiders waren ontsnapt
STAD – Meibloemstraat, Brugse Poort: Meubelfabriek en De Koer
Lees ook op deze blog:
