Vrijdagmarkt: haar ‘De Bonte Mantel’ en haar ‘Tooghuis’

DEEL V – Zuidelijke kant (kant Serpentstraat)

STRATEN/ STAD – 28 januari 2024 – Het nr. 47 – huis genaamd ‘De Bonte Mantel’ – is langs de zuidelijke kant ongetwijfeld één van de belangrijkste gebouwen van de Vrijdagmarkt. Het is de woonplaats geweest van de zestiende eeuwse kroniek- en boekschrijver Marcus van Vaernewyck. Verder springt het nr. 49 in het oog, met haar arduinen deuromlijsting. Het is het ‘Tooghuis’, een vergaderplaats waar ook ieder zijn mening mocht verkondigen.
Er is ook het huis ‘In de Croone’ en meer…

Deel IV in deze serie was gewijd aan de oostelijke kant van de Vrijdagmarkt (de kant van het ‘Toreken’). In Deel III bespraken we de kant van het ‘Lakenmetershuis’. In Deel II beschreven we de noordelijke kant (ter hoogte van het Anseeleplein). In Deel I hadden we het over de westelijke kant.

Elk deel beschrijft de historische gebouwen en besteedt aandacht aan de handelszaken van enkele decennia geleden. Elk deel wordt afgesloten met een brok geschiedenis. 

SERIE – De markt hebben we opgedeeld in “blokken”. We brengen elk blok in een apart  artikel. De beschrijvingen van de huizen en de oude foto’s komen uit ‘Inventaris Onroerend Erfgoed’.

 

Nr. 38 (hoekhuis rechts van de Serpentstraat)

“Hoekhuis (…) daterend van 1777. (…). Recente winkelramen op de begane grond.”

Nr. 41
“Burgerhuis met classicistische klokgevel (…), volgens archiefstukken van 1777. (…) De zolderverdieping afgelijnd met platte banden wordt gemarkeerd door siervazen (…) op Lodewijk XVI-consoles. (…) Volledig verbouwde begane grond.”

Nr. 42-44
“Diephuis (…), in- en uitgezwenkte geveltop uit 16de eeuw, voorgevel volledig herbouwd door ‘De vrienden van het oud Gent’ onder leiding van G. Ghyssaert in 1959. In de geveltop gedateerd 1671-1674: blijkbaar een vergissing van de restauratie. (…) Overkragende bovenverdieping op geprofileerde consoles; onder meer versierd met gevechten van naakte krijgers. (…).”

Nr. 45
“Trapgevel (…) uit 17de eeuw. (…) Recente winkelpui met behoud van de kroonlijst van een houten pui uit 19de eeuw.”

Nr. 46 (links van ’t Keizershof): Stadswoning ‘De Crone’ of ‘De Croone‘
“Laatgotisch-getinte trapgevel (…) uit eerste kwart 16de eeuw, grondig gerestaureerd. (…) Gevelbekroning in de vorm van een veelhoekig, gekanteeld torentje. De haakse aanbouw (nok evenwijdig aan de straat) met gecementeerde zijtrapgevels loopt door achter nummer 47.”

Nr. 47
“‘De Bonte Mantel‘, fraaie barokgevel. (…) op de cartouches in de in- en uitgezwenkte geveltop gedateerd 1675. (…) De vroegere kruiskozijnen – met speklagen ter hoogte van de dorpels – werden verlaagd en vervangen (…). Deuromlijsting van zandsteen: met sleutel en boogstenen gemarkeerde rondboog (…). Prachtig uitgewerkte in- en uitgezwenkte top: voluten met deklijst lopen uit in een klauw die een bol vastgrijpt, terwijl de bovenste vleugelstukken de vorm van dolfijnen aannemen, met hun staart ondersteunen ze het gebroken fronton (bij de restauratie verrijkt met het borstbeeld van Marcus van Vaernewijck).” Deze woning was van de genoemde befaamde kroniekschrijver. Thans zit daar de brasserie ‘Keizershof‘.

Nr. 48
“Burgerhuis (…) daterend van 1766, aangepast met keldervenster en dakkapellen in 1770. (…) Geaccentueerde middentravee: spiegelboogvormig deurvenster in een hol geprofileerde omlijsting voorzien van een ijzeren balkon (…), opgevuld met loof- en schelpmotieven en gedragen door rococogetinte consoles. (…) Recente winkelpui.”

Nr. 49 (loopt door tot aan de Onderstraat)
“Zogenaamd ‘Tooghuis‘, van waaruit het volk werd toegesproken bij belangrijke gebeurtenissen. Diephuis (…) uit tweede helft 18de eeuw, doch met oudere kern. (…) Uitgewerkte barokke deuromlijsting van arduin daterend van 1637: met sleutel gemarkeerde geblokte rondboogomlijsting geflankeerd door geringde Korinthische pilasters (…). Vleugeldeur met Mariabeeld en sculpturale versiering in barokstijl. Verbouwde benedenvensters.”

Nr. 50
“Diephuis (…), uit de 18de eeuw (?), aangepast in de 19de eeuw. (…) 19de-eeuwse winkelpui van hout.” In dit gebouw zit café ‘Dulle Griet’.

 

-50 EN -15 JAAR – De foto’s zijn van ca. vijftig en van ca. vijftien jaar geleden. Of nog anders gesteld: het verschil tussen de foto’s is vijfendertig jaar evolutie. Net zoals de foto’s is de informatie over de huizen afkomstig uit ‘Inventaris Onroerend Erfgoed’.

Geschiedenis – ‘De Bonte Mantel’ (‘Keizershof’) en het ‘Tooghuis’

In het nr. 47, daar waar nu het ‘Keizershof’ is, was het huis gekend als ‘De Bonte Mantel‘. “Woning van de Gentse geschiedschrijver en factor (= dichter-voorzitter) van de rederijkerskamer ‘Maria T’Heeren’, Marcus van Vaernewyck (1518-1569).
Zijn bekendste werken zijn de ‘Historie van Belgis’ (= Vlaanderen) en zijn ooggetuigenverslag van de beeldenstorm in ‘Van de beroerlicke tijden in die Nederlanden en voornamelijk in Ghendt 1566-1568‘.

Het nr. 49 is tevens erg merkwaardig, o.a. door haar grote barokke houten poort. Daar was  het zgn. ‘Tooghuis‘ gevestigd. “Oorspronkelijk een zeer weelderig huis met een houten gevel. De overgebleven monumentale poort geeft ons een idee van de grootte van het huis : een klein paleis. Vóór dit 18de-eeuwse herenhuis stond hier een houten huis. Het speelde in vroegere tijden een belangrijke politieke en sociale rol in het stedelijke bestaan. Het was de plaats waar vanaf de 14de eeuw volksvergaderingen werden gehouden. Er was een grote buitentrap die naar een houten balkon op de eerste verdieping leidde. Van op dat balkon kon iedereen die dat wilde, zijn zegje doen. Men kon er zijn ‘vertoog’ houden.

Dit was ook de stek waar de schepenen samentroepten om een steekspelletje of een terechtstelling mee te pikken en waar de hoofdmannen in tijden van crisis de koppen bij elkaar staken. De beraadslagingen werden vanuit het raam aan het volk meegedeeld. In dit pand “toogde” de graaf zich aan de Gentenaars, nadat hij plechtig was aangesteld, en gezworen had, de voorrechten van de Gentenaars en van de stad te zullen handhaven. Hier, op het balkon, ontving hij op zijn beurt de eed van trouw van ’t volk.” Dixit routeyou.com

 

Bij de oude foto’s uit de website van ‘Inventaris Onroerend Erfgoed’ hebben we moeten vaststellen dat een hele reeks foto’s gedateerd ‘2014’ niet uit dat jaar kunnen komen, maar eerder in het midden van de jaren ’70 gemaakt werden. In dit artikel hebben we dit gecorrigeerd.

Lees ook: Deel I – De Vrijdagmarkt aan de westelijke kant (kant Grootkanonplein)

Deel II – De Vrijdagmarkt aan de noordelijke kant (ter hoogte van het Anseeleplein).

Deel III – De Vrijdagmarkt aan de kant van het ‘Lakenmetershuis’ 

Deel IV – De Vrijdagmarkt aan de kant van het ‘Toreken’

Deel VI – De Vrijdagmarkt, zuidwestelijke kant, richting Grootkanonplein