persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
VOLK – 24 september 2019 –Verhaal van 1: de Blogman over het woord ‘nekker’ en zijn omstreden opvolger. Vervolgens: 2: Geert Vandamme over het Senegalese dorp in het Citadelpark ten tijde van Expo 1913.
Taaltuinieren met een ‘nekker’
In het Vlaand’renland van onze mémés en pépés was ‘neger’ een woord als een ander.
Stel: je bent van Holland en je wil niet dat men jou in België een ‘hol-lander’ noemt. ‘Hol’ kan immers een vies woord zijn. Je wil daarentegen ‘Lagelander’ genoemd worden. Dit is neutraal.
in Holland spreken ze ook over ‘hollenmaat’… Dus, jij wilt als Belg ook niet een “Hollander-maat” genoemd worden. Te veel gelijkenis…
‘Hol’ is echter niet noodzakelijk een aars. Het is maar wat sommige mensen er van willen maken.
Je Hollandse maat die in Zuid-Afrika woont, laat zich het liefst Euro-Afrikaan noemen. Want hij merkte dat zijn nieuwe landgenoten hem ‘blank’ willen noemen, en dit vindt hij niet fijn, omdat in dat land aan het woord een stigma van uitbuiter kleeft.
Je kennissen uit Nigeria en uit Niger laten zich in de hen omliggende landen ‘Niger-iaan’ noemen, c.q. ‘Niger-ees’.
Woont onze Nigeriaan echter in de V.S., dan wil hij ‘Afro-American’ genoemd worden. ‘Nigger‘ is daar een bijzonder besmet woord, gezien de Rednecks dit woord gebruikten om hun Afrikaanse slaven te benoemen, die in de 19e eeuw op de plantages wroetten.
Je aarzelt om je kennis uit Niger een ‘Nigerees’ te noemen – wat correct is. Toch aarzel je, want komt daar niet te veel ‘neger’ in voor? Wat is er toch aan de hand?
In het Vlaand’renland van onze mémés en pépés was ‘neger’ een woord als een ander. Zonder bijbedoelingen.
Welk koloniaal stigma kleeft er in Vlaanderen aan het woord ‘neger’? Dat deze groepsbenaming voor mensen – die via tante nonnekes en nonkel paters in Congo – in onze regionen werd gebruikt, was de normaalste zaak van de wereld. En die nonnekes en paters vertrokken niet om daar de mensen uit te buiten. In tegendeel! Ze waren er om scholen en verplegersposten op te richten! Ze waren natuurlijk wel erg paternalistisch en hielden van een klassemaatschapij 🙁
En ze zamelden via de kerken geld in… én zilverpapier! Het woord ‘neger’ is en was hier te lande helemaal niet besmet!
‘Nekkers’ zijn in oorsprong: kabouters, dwaallichtjes, vreemde verschijnselen…
Wie iets van taal kent, ziet dat het woord erg verwant is met een oud Germaans woord: ‘nekker’. Een woord dat in Vlaanderen heeft overleefd in straatnamen en eigennamen: bv.: Nekkersput en Deneckere.
‘Nekker’ was een woord dat gebruikt werd in zones die in lang vervlogen tijden nog maagdelijk waren van verkavelingen en van door kerncentrales aangedreven straatverlichting. En waar bij nacht en nevel – vooral in de buurt van mistige poelen – dwaallichtjes, feeën, kabouters en geesten gezien werden. Al of niet door mensen die “de wijsheid in de kan” hadden gelaten en op onchristelijke uren voorbij strompelden.
Het woord ‘nekker’ betekent dus: iemand die bevreemdend overkomt. Een ‘alien‘ zou in die tijd ook een ‘nekker’ geweest zijn: een vreemde, een vreemdeling. Daar is en was niets mis mee.
Je gaat toch ook niet kwaad worden als je op een markt in Peru vaststelt dat de bevolking achter je rug in massa “gringo” staat te fluisteren, wat ‘vreemdeling’ betekent. Mocht in de tijd van lang begraven mémés en pépés een Peruaan op een markt alhier hadden gestaan, dan zou men hem achter zijn rug een “nekker” genoemd hebben. Niets meer dan dat. Of zou het kunnen dat ze daarmee ook bedoelden dat je ne vree raren zijt? 😉
‘Nekker’, ‘neger’… Het is onze taal. Niets meer dan dat.
In hetzelfde rijtje: blank, zwart, gehandicapt, allochtoon… zijnde: neerbuigendheid en/of racisme? Bullshit!
© Frank Depreitere, de Blogman
Reactie op ‘Nekkers’: OPEN ZENUW
Ons ‘cursief’ verhaal over het ‘N’-woord heeft een open zenuw geraakt. We kregen vele reacties. Sommigen waren medestanders. Anderen gingen niet akkoord met onze stelling dat het ‘woke fenomeen’ dit ooit neutraal woord heeft omgevormd tot iets denigrerend. O.a. Jan Dumolyn reageerde. Hierbij geven wij zijn reactie weer.
“Dag Frank, woorden hebben altijd connotaties. Die connotaties passen vaak in een heersend sociaal en cultureel klimaat. Het doet er eigenlijk niet toe met welke intentie woorden gebruikt worden. Zo is het perfect juist dat wanneer oudere generaties het N-woord gebruiken, ze daar helemaal niet noodzakelijk iets intentioneel racistisch mee willen zeggen. Niettemin, het woordgebruik hoort, zoals je zelf ook aangeeft, bij een reëel verleden van paternalisme, klassen- en ‘rassen’-hiërarchie, kolonialisme en eigenlijk het de facto apartheidssysteem dat in de kolonies heerste. Het woord blijft dus iets neerbuigend, kleinerend en koloniaal hebben. Ik zou het nooit gebruiken al zou ik ook niet direct iedereen uitschelden die dat wel doet, misschien daar wel eens op wijzen. Het is ook maar een kleine moeite om mensen niet te proberen te beledigen of te kwetsen. Ik vind dat niet ‘woke‘ maar een kwestie van fijngevoeligheid, wellevendheid.”
Ook Pieter Vancauwenberghe kroop in de pen: “Frank, ik lees graag uw artikels. Waarvoor dank. Maar hier mis ik de nuance die ik in u andere artikels wel vaak lees. De link tussen macht en taalgebruik wordt genegeerd. Ook het standpunt van de mensen in kwestie komt niet aan bod. De link tussen ´nekkers´ en het ‘n’-woord lijkt me erg vergezocht. Maar alle respect om op deze manier beleefd het debat mee open te houden.
Mocht u bronnen vanuit bovenstaande argumenten nodig hebben, kan ik u gerust wat boeiende zaken doorspelen.”
Er waren tientallen andere reacties die je op onze facebookpagina kan vinden.
Een stadslegende? Dit gaat niet over Zwarte Piet!
Jos Billen is op zoek naar ‘nakomelingen’ van de Gentse Wereldtentoonstelling van 1913. ‘Nakomelingen’ in de letterlijke zin van het woord.
Op de expo was er namelijk ook een Senegalees Dorp. Naar verluidt zouden Gentse dames ‘buiten de uren’ ook wel eens dit dorp bezocht hebben. Henri Van Daele en Hector Van Seymortier maakten er na het afloop van de expo een parodie op met het blijspel “Wit of Zwart”. Ook Jean Ray en Fernand Servais verwijzen hiernaar in hun revue “Gent… in nesten”, waarin in een lied gesuggereerd wordt dat sommige Gentse vrouwen graag “hun buikje lieten vullen” door een zwarte pens. Verder schrijft de Gazette van Gent bij het vertrek van de Senegalezen:
Lees verder onder de foto
“De bewoners van het Zwarte Dorp zijn gisteren morgend eindelijk vertrokken. […] De spoorwegkaaien stonden vol volk, waaronder ook veel vrouwen en er waren er zelfs die weenden, waardoor zij door een ander deel der aanwezigen geweldig uitgescholden werden. Sommige ‘juffers’ aarzelden niet de zwarten, waarmee zij tijdens hun verblijf in de Tentoonstelling bepaald kennis hadden gemaakt te omhelzen en hun een hoopvol: Tot weerzien! of een droevig: Vaarwel! toe te roepen. Geen wonder dat dergelijke betoogingen bij veel omstaanders verontwaardiging verwekten”.
Het moge duidelijk zijn dat na afloop van de expo een aantal ‘zwarte kindjes’ in Gent geboren zijn. Zij zijn ondertussen overleden, maar een aantal onder hen hadden wellicht kinderen en vervolgens kleinkinderen. Jos Billen is dan ook op zoek naar getuigenissen van deze nazaten, in hun familiegeschiedenis moet dit toch wel ophef gemaakt hebben.
Lees ook op deze blog: Kijk je ogen uit in het Citadelpark
Lees ook op deze blog: Congo en Gent in 1913; Stadslegende blijkt deels waar
Lees ook op deze blog:
