STRATEN – De huizen van de Koestraat

persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

Incluis: ‘Grote‘ & ‘Kleine Ameede‘ – Winkelpanden van nu en toen

STRATEN – 03 mei 2024 – Tussen Vogelmarkt/ Brabantdam en Kalandeberg ligt een pittige winkelstraat die overvloeit in de Mageleinstraat. De straat behoort tot de oude kern van Gent.

Maar écht stokoude huizen zijn er niet overgebleven. Echter is in sommige huizen nog een overwelfde kelder aangetroffen en/of overige sporen van oudere bouwsels.
Merkwaardig is, dat de gebroeders van Eyck er nog gewoond en gewerkt hebben. Echter is dat huis – de ‘Kleine Ameede’ – in puin gevallen. Terwijl het tegenoverliggende huis – de ‘Grote Ameede’ – werd afgebroken.

DE STRAAT, SITUERING

Over de straatnaam zegt ‘Inventaris Onroerend Erfgoed’: “Reeds vermeld in oorkonde uit de 13de eeuw; de benaming wordt in verband gebracht met de weiden die zich eertijds aan de huidige Kouter uitstrekten; verondersteld wordt dat de koeien langs de Koestraat naar de weiden geleid werden.”

De Koestraat behoort tot de oudste kern van Gent. Zegt onze bron: “Het Gentse portus bevatte enkele belangrijke verkeerswegen, waarvan het oude tracé nu nog bestaat. In sommige gevallen zijn de oude, landschappelijke benamingen bewaard gebleven, waaruit blijkt dat de oudste bewoners zich vooral op veeteelt en landbouw toelegden.”

Een der eerste verkeerswegen had zijn beginpunt aan de Botermarkt en liep langs de Mageleinstraat, Kalandenstraat en -berg naar de Koestraat, waar hij een buiging maakte naar de Brabantstraat en -dam om vervolgens door te lopen naar de Lange Violettenstraat en de Brusselsepoortstraat.

De stadspoort, genaamd ‘Koepoort’, was reeds als dienstpoort voorzien in 1254.
Opgelet: de ‘Koepoort’ lag niet bij de Koestraat, maar bij de Schelde, bij de huidige Koepoortkaai.
Tot de 12de eeuw vormde de zogenaamde ‘Braampoort’ de toegang tot de “Kuip” – die lag een beetje verderop: aan de huidige Brabantdam/ François Laurentplein.

Situering Koestraat – percelen – pic Inventaris Onroerend Erfgoed

DE voornaamste HUIZEN

De voornaamste huizen – beide verdwenen – waren twee middeleeuwse “stenen”, de zgn. ‘Grote’ en ‘Kleine Ameede’.

De ‘Groote Ameede‘ (nrs. 32-38) was een indrukwekkende massieve constructie, die in 1871 werd afgebroken. Guido Deseyn in ‘Gids voor oud Gent'(Standaard Uitgeverij, 1984): “(…) dikke muren van Doornikse kalksteen, terwijl de gekanteelde borstwering bovenaan op uiteinden afgewerkt was met een uitspringend rond torentje. Alleen de voorgevel bezat een parament van grote, zuiver gekapte rechthoekige arduinblokkken, kenmerkend voor de 13e-eeuwse bouwstijl,
terwijl achter- en zijgevel nog in romaanse traditie van breuksteen waren.”

De getoonde gevel doet denken aan de ‘Kleine Sikkel‘.

Koestraat – Groote Ameede – middeleeuws steen – pic UGent Open Journals

Het huidige huis werd opgetrokken in het vierde kwart van de 19de eeuw. Van de ‘Groote Ameede’ uit de 13de eeuw resteert nog een zijmuur van Doornikse steen en een gedeelte van de overwelfde kelder met kruisgewelven; Voorheen waren er ook zuilen in die kelder.

35 Koestraat in 2014 – rechts: Gouvernementstraat

Naast de ‘Groote Ameede’, ten zuiden ervan, op de hoek van het in de 16e eeuw “Oudeghesteghe” geheten straatje dat later en nu Koutersteeg wordt genoemd,
stond de ‘Kleine Ameede‘. (nrs. 48-52) Guido Deseyn in zijn gids: “(…) bekend als het ‘Huis van Eyck’, werd in 1828 door architect Minard (…) naar verluidt op de plaats van het in puin gevallen steen. De ‘Kleine Ameede’ stamt uit de 14e eeuw”.
Op de gevel van het nieuwe huis, getekend door Louis Minard, staan reliëfafbeeldingen van de van Eyck’s…
Lees in dit verband op deze blog: ‘Schilderde Van Eyck de Kortedagsteeg op het Lam Gods?‘

Het Venetiaanse venster op de hoek is markant aanwezig op de tweede bouwlaag. Het heeft een rondboogveld en bevat twee geknielde figuren met hoornen des overvloeds in stucwerk.

Vanuit hun raam op de hoek van de Koestraat en de Vogelmarkt zou Van Eyck de Kortedagsteeg geschilderd hebben op een buitenluik van het Lam Gods.

Guido Deseyn schrijft in zijn gids dat ‘Ameede’ ‘slagboom’ of ‘afsluiting’ betekent, maar ook afgesloten ruimte… De betekenis doet ons denken aan die andere oude Vlaamse woorden: ‘partje’ (hek, poortje) en ‘gatte’ (‘gasse’: straat), welke zich zouden geleend hebben – als “pargatten” tot Bagattenstraat (?). We schreven erover in onze rubriek ‘Gentse Winter’ in 2020.

DE overige HUIZEN

Echt stokoude huizen zijn er niet meer in die straat. Thans resten nog enkele 17de-eeuwse en 18de-eeuwse topgevels maar die zijn lijstgevels geworden in de 19de eeuw, die werden bepleisterd en witgeschilderd. In de meeste gevallen schuilen zeer oude kernen achter die gevels.
Door winkelactiviteit in de straat zijn de gelijkvloerse verdiepingen van de huizen volledig gewijzigd ten aanzien van de originele bouw.