persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
STAD – 01 december 2019 – Een kleine 100 jaar geleden ging Gent naar Orval. Gents middenstander en W.O. I-oorlogsveteraan Charles ofte Karel Van Der Cruyssen werd abt van de abdij in 1936. Nu komt Orval naar Gent, in de gedaante van de nieuwe bisschop – tot voor kort abt van de Abdij van Orval. “De nieuwe bisschop zal zich snel thuis voelen in zijn nieuwe stek, zo vlakbij de Lange Kruisstraat” stelt Johan Anthonis.
Johan Anthonis alludeert hiermee op de piste, als zou het paneel van de ‘Rechtvaardige Rechters’ door toedoen van Karel Van Der Cruyssen – ooit café-uitbater aldaar – met de verdwijning van dit ‘Lam Gods’-paneel van de gebroeders Van Eyck te maken hebben. Diens café lag/ligt op een steenworp van de Sint-Baafskathedraal – in de Lange Kruisstraat – en was ook de vergaderplek voor Het Kapittel: de bestuursorganisatie voor de kathedraal, geleid door kanunniken.
2020 is het Van Eyck-jaar in Gent. In 1934 vond “de stoutmoedige diefte” plaats van de ‘Rechtvaardige Rechters’ – paneel, onderdeel van het ‘Lam Gods’
Tijdens het interbellum was Karel Van Der Cruyssen abt van Orval. Was hij niet de sleutelfiguur bij de transactie van de ‘Rechtvaardige Rechters’ en de heropbouw van deze abdij? Moeten we nu werkelijk voor waar aannemen dat dit gebeurde met de inkomsten van het pas sinds 1931 gebrouwen trappistenbier, zoals wikipedia ons wil laten geloven?
Als vertrouweling van het koningshuis, kanunnik Van den Gheyn [toenmalig schatbewaarder van Sint-Baafs] en Frans Van Cauwelaert, én zijn stek nabij Sint-Baafs [Lange Kruisstraat, thans brasserie De Abt], zou Karel Van Der Cruyssen en niet [Arsène] Goedertier wel eens de spilfiguur geweest kunnen zijn.
Er was een opdrachtgever in het spel. In de 19e eeuw werden al eens 6 panelen van het Lam Gods verkocht. Is het zo ondenkbaar dat dit in de 20°eeuw nog eens ten tweede male, gebeurde met een paneel.
Een sterke aanwijzing hiervoor vindt men bij aandachtige lectuur van de brieven van Goedertier. “Meneer Arseen” vraagt immers slechts een commissie van 5 %. De vraag blijft dus waar die andere 95 % gebleven zijn. De geschatte waarde van het Van Eyck paneel bedroeg immers destijds 20 miljoen. Goedertier vroeg slechts 1 miljoen, een bedrag dat hij nadien zelfs nog halveerde. Als een schilderij dat op de kunstmarkt totaal onverkoopbaar is wordt ontvreemd, dan is dat altijd in opdracht. Men steelt het immers niet om het onder de Kalandeberg te begraven zoals sommige ex-burgemeesters zo graag willen geloven.
Waarom de ‘Rechtvaardige Rechters’ en geen ander paneel? Het antwoord daarop gaf ik voor de camera’s van de RTBF in maart 2008 (tv-programma: ‘C’est du Belge’). Het werd nooit uitgezonden. Experte Elisabeth Dhanens schreef in 1965 dat kunsthistorische motieven niet vreemd waren aan de affaire van de diefstal. Het Lam Gods is in zijn geheel immers een Bijbelse voorstelling; gaande van het prille begin (Adam en Eva) tot het laatste hoofdstuk Het ‘Boek van de Openbaring’. Het paneel van de Rechtvaardige Rechters gaat terug op het het boek ‘Richteren’ (Rechters): het zevende boek. dat naadloos vooraf gaat aan het boek ‘Koningen’.
Kunsthistorica Lotte Brand Philip meende in de figuren van de ‘Justi Judices’, de toenmalige Bourgondische hertogen, vorsten en markgraven te herkennen. Meer in het bijzonder: Filips De Goede, Jan zonder Vrees, Lodewijk van Male, en helemaal vooraan op het witte paard Filips De Stoute, in de gedaante van koning Salomon…
Il faut le faire en c’est du Belge
Sinds enkele decennia staat ook onze eigenste Koning Leopold III op het Lam Gods, toen de kopie van Jef Van der Veken de plaats mocht innemen van het origineel. Een surrealistisch anachronisme van het kaliber van “de Romein met het polshorloge”… [zoals in de film ‘Ben Hur’]
De gedenkplaat voor Karel Van Der Cruyssen vind je op een paar stappen van Sint-Baafs aan Brasserie De Abt. De sympathieke nieuwe bisschop moet alvast niet ver lopen om zich opnieuw thuis te voelen. En het mysterie zal wel altijd een mysterie blijven.
Johan Anthonis, was in “een vorig leven” als kunsthistoricus verbonden aan de Sint-Baafskathedraal
Lees ook op deze blog:
‘Rechtvaardige Rechters’ in Orval?
En de put ging weer dicht (Kalandeberg)
De opinie van voormalig commissaris van politie Karel Mortier (in Gentse Zomer-rubriek “Vlak voor mei raapt iedereen een ei”)
Odyssee Reisgids: ‘Op zoek naar de Rechtvaardige Rechters‘. Auteur: Robert Declerck. Deze gids is zowel beschikbaar in papieren versie als elektronisch
Lees ook op deze blog:
