persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
VOLK – 09 mei 2019 – De ‘Zakman’ spreekt al ruim een decennium tot de verbeelding. Nu ook bij theatermakers. Enkele jaren geleden introduceerden we ‘Zakman Antoon’ in deze stadsblog. Sindsdien brachten we hem diverse keren ter sprake in onze rubrieken Gentse Zomer/Winter. We hadden zelfs gedurende een kwartminuut een gesprek met hem. Wat voor zijn doen uitzonderlijk lang is. Een bloemlezing. Maar eerst ‘het nieuws’.
Gisteren in HNB: “De bekendste dakloze van Gent krijgt een gezicht: dat van acteur Jurgen Delnaet. Het Vernieuwd Gents Volkstoneel voert tijdens de Gentse Feesten tien dagen lang een komedie rond Zakman op. “Hoe wij, middenklassers, omgaan met armoede op straat, dat zegt iets over ons”, zeggen acteur Bob De Moor en auteur Jo Van Damme. Maar een straathoekwerker die Zakman kent, heeft bedenkingen.” En in HLN: “Komedie over ‘Zakman’ lokt veel negatieve reacties uit. “We gaan die man niet uitlachen hé. Het gaat zelfs niet over hem”
HLN bevestigde wat we al begin 2016 schreven en betitelden als een gerucht: “Antoon, zoals de man echt heet, groeide op in Aalst niet ver van de watertoren en zwierf daar al rond. ” Nu dreigt Antoon’s leven dus een theaterthema te worden. Bob De Moor van het Vernieuwd Gent Volkstoneel schreef het stuk ‘Zakman’. Er zijn voor en tegenstanders. Alles hangt er natuurlijk van af hoe de zaken worden voorgesteld. Bob De Moor verdedigde zich alvast in die krant door te stellen: ““Wij zijn voor alle duidelijkheid zeker niet van plan om die man belachelijk te maken. ” “Het stuk gaat niet eens over hem maar over dakloosheid in het algemeen.” Alleen, de titel van het theaterstuk liegt er niet om. Er is maar één iemand bekend in Gent onder ‘Zakman’. Bob De Moor stelt verder in diezelfde krant: “het wordt een sociale komedie in de traditie van Romain De Coninck [sic] en ja er zal gelachen worden. Maar dan meer met de anderen die niet weten hoe ze met een dakloze moeten omgaan.”
Een boze reactie op facebook: “Boos en echt triestig word ik van dit te lezen…. ” “… hij heet Antoon (iedereen heeft een naam mensen, en zolang we ‘zakman’ gaan blijven gebruiken blijft iedereen dit zeggen !!! Stop daar mee aub!)” “… is dit echt nodig om een komedie te maken over hem en omgaan met armoede? Ik vind dit echt respectloos . Iedere mag een mening hebben maar ik begrijp dit niet. Maar ik begrijp de laatste dagen veel niet wat er in ons land en onze stad gebeurt. En Antoon praat wel maar niet tegen iedereen. Respect is belangrijk , en zeker in tijden waarin we nu leven …”
Antoon kwam al ruim drie jaar geleden aan bod in het Archief van deze stadsblog onder de titel: ‘Zakman’, onze eigenste Gentse “vluchteling”. We hadden toen zelfs gedurende een kwartminuut een gesprek met hem. Verder op deze pagina vind je de korte inhoud van dat artikel. Sindsdien is hij en zijn lotgenoten – want er is niet enkel één ‘Zakman’ in Gent – diverse keren ter sprake in onze rubrieken Gentse Zomer/Winter.
ER ZIJN NOG MEER ZAKMANNEN/VROUWEN ONDER ONS
Menig keer in deze blog, klopten we op dezelfde nagel. Wie veel door de straten loopt, merkt dat het aantal daklozen toeneemt. Het gaat allang niet meer alleen over de iconische Zakman. De matras die in de Sint-Pietersnieuwstraat aan de bancontact tussen UFO en Vooruit ligt, is van een meer recentere ‘zakman’, eentje die in de regel geen zakken met zich meezeult en die we daarom als ‘zakman-zonder-zakken’ betitelen. Een andere veel opgemerkte dakloze is een oudere dame – ze doet er alles aan om er goed te blijven uitzien – die tussen het Sint-Pietersstation en ’t Zuid tjoolt.
En zo zijn er nog vele anderen, zoals bv. de Afrikaan die sinds jaren zijn dag op een muurtje in hetzelfde station doorbrengt. En verder in de wachtzaal van het station, aan de bushalte van de Dampoort. We denken ook aan de daklozen die vorig jaar rond deze tijd zich schuil hielden in een nis van de Sint-Niklaaskerk… en ga zo maar door. Als die zichtbare daklozen het spreekwoordelijke ‘kanariepietje in de mijn’ zijn dan mag je er van uit gaan dat de situatie ernstig is, en doet vermoeden dat velen mét een dak boven het hoofd tegen de armoedegrens leven. Maar wat verwacht je met de huidige huur-, elektriciteit- en voedingsprijzen? En voor de duidelijkheid: het betreft geen ‘geïmporteerde armoede’.
Vorig jaar in mei schreven we: “’Zakman’ resideert al geruime tijd weer op zijn oude stek: de studentenbuurt. Zat hij tijdens de prille lente aan de schuifdeuren van de Ugent-bibliotheek aan de Sint-Hubertusstraat, dan verlegde hij zich – letterlijk en figuurlijk – op gegeven ogenblik naar de hoofdzetel: bovenaan de trappenhal van de UFO. Toen het daar te druk werd, keerde hij op zijn stappen terug. Na een kort verblijf aan de poort van de Sint-Pieterskerk, trok hij dan weer naar de Overpoortstraat, waar we hem zittend slapende vonden ter hoogte van de leveranciersingang van Albert Heijn – die overigens nog steeds niet uit de Overpoorstraat vertrokken is.” “Maar er is ook een ‘Zakvrouw’ in de stad. Ze houdt zich vaak discreet op in een bushokje, terwijl we haar ook dikwijls in het station hebben opgemerkt. Daklozen!”
En tijdens de zomer van 2016 schreven we: “Zak of niet. Alleszins lopen er meer zakkenmannen en zakkenvrouwen rond in de stad dan vermoed. In Gent-Sint-Pieters bv., moet je eens goed kijken in de rechterhoek van de entrée, vlak achter de ticketautomaten op de bankjes. ” [Die bankjes zijn intussen verwijderd] Maar ook aan de stationsingang zitten er in de regel daklozen.
Tijdens de winter 2017-2018 schreven we: “De daklozen die zich al geruime tijd in een nis van de Sint-Niklaaskerk nestelen, bufferden zich met een parasol tegen de harde wind, en haalden er recent ook een versierde kerstboom bij.” In maart vorig jaar schreven we: “Sint-Pietersnieuwstraat – We merkten een nieuwe ‘Zakman-zonder-zakken’ op bij de fietsenparking van Ugent. De man koos zowaar de nis naast de geldautomaat om zijn matras neer te leggen en bleef er zowat de hele week bivakeren.” “Aansluitend wijzen we er nogmaals op dat, sinds het stopzetten van de warme maaltijdservice Huize Triest en de recente uitsluiting van al wie minder dan 50 is bij Poverello, er – letterlijk – heel wat mensen op hun honger blijven zitten.”
ZAKMAN HAD ZOMER-RESIDENTIE
Tijdens de zomer van twee jaar geleden schreven we: “Vogelzang – Blaisantvest -De zakman heeft zich qua huisvesting flink verbeterd. Bracht hij de tweede helft van vorig jaar door in een bushokje in de drukke Cataloniëstraat, dan zit hij nu onder dak in een mediterranee-aandoende schuilhokje bij het Vogelenzangpark. Wat nog ontbreekt is een coconut beach. “
Toen de winter in 2016 nakende was, besloot ‘Zakman’ Antoon om in het hart van de stad te gaan logeren in een bushokje bij de Sint-Niklaaskerk. Dan stond hij wekenlang in het brandpunt van de belangstelling en de gazetten portretteerden hem. Uiteindelijk werd hij op last van het stadsbestuur uit zijn bushokje gehaald en met zachte hand naar andere oorden verscheept. Zo ook startte de winter 2015-2016 voor Zakman. Wij schreven toen: “Zakman bivakkeert al sinds de Gentse Feesten in het hart van de stad. Vorig jaar [2015] rond dezelfde tijd, lag hij op de trappen van de UFO aan de Sint-Pietersnieuwstraat. Daarna werd hij door onbekenden in ‘verzekerde bewaring’ genomen tijdens de winter.” “De boodschap luidde eerst dat het stadsbestuur hem wou onderbrengen in de psychiatrie. Afgelopen maandag stond er dan weer dat hij door ambulanciers vrijwillig werd meegenomen voor verzorging. ” F.D.
Antoon kwam al ruim drie jaar geleden aan bod in het Archief van deze stadsblog onder de titel: ‘Zakman’, onze eigenste Gentse “vluchteling”. We hadden toen zelfs gedurende een kwartminuut een gesprek met hem. Hierna de korte inhoud van dat artikel.
De Gentse Zakman wordt dus icoon voor armoede en dakloosheid voor de theatermakers, maar zijn problematiek ligt geheel elders…
Na mijn “goeiemorgen” en een argwanende blik van zijn kant, hield ik even zijn aandacht vast door de vraag: “weet u dat er op het internet over u geschreven wordt?” Hij reageerde verontwaardigd. Hij wist het niet. “En wat dan wel?” vroeg hij, terwijl hij mij indringend aankeek – een succes want meestal wendt hij meteen zijn hoofd af. “Of het waar is dat u een kind verloren hebt?” vroeg ik compasieus, waarna zijn scherpe blik plaats maakte voor een verwilderde variant. Een blik waaruit ingehouden boosheid sprak. “Daar ga ik niet op antwoorden” zei hij beslist. Vervolgens maakte hij een afwerend gebaar met zijn hand om aan te geven dat, wat hem betrof, het gesprek was afgelopen, wat ik heb gerespecteerd. Einde gesprek.
Een paar dagen later stapte ik een tweede keer op hem af, maar hij had me al zien komen. Zijn geërgerde blik bracht me ertoe om hem toch maar met rust te laten.
Ik vermoed dat het geleden is van 2008 dat ik hem eerst opmerkte in het straatbeeld. Ik reed toen dagelijks met mijn zoontje van Zwijnaarde naar de Gravin Johannastraat bij het ‘Sint-Elisabethbegijnhof’, alwaar hij zijn laatste jaar lagere school liep. ’s Ochtends zagen we de ‘Zakkenman’ toen quasi dagelijks liggen in een parkje aan het ‘Miljoenenkwartier’. Mooie setting voor een haveloze man. Later zagen we eens hoe hij ’s ochtends brutaal werd weggejaagd door een winkelier in de Kortrijksesteenweg, bij de bocht naar het station. Hij had daar in een winkelportaal de nacht doorgebracht.
Vorig jaar passeerde ik hem vaak in de Sint-Pietersnieuwstraat – hij beweegt zich meestal tussen Heuvelpoort en Lammerstraat, of tussen Kortrijksepoortstraat en Nederkouter .
Waarom dit zo is, schijnt iemand die in een blog over hem schreef, te weten. De meest aangrijpende uitleg voor zijn gedrag: hij zou ooit een zoontje verloren hebben nadat het onder tram 1 gesukkeld is. Dit zou hem dergelijke psychologische klap gegeven hebben, dat hij nu zowel letterlijk als mentaal op de dool is. “Zou” want nergens is dit bewezen, en hijzelf wil het dus ook niet beamen. Anderen denken dan weer dat hij na een vechtscheiding zijn dochters nooit meer te zien kreeg, maar dat hij hoopt om ze ooit weer te ontmoeten als ze van het station richting winkelstraten zouden lopen. Wat zou kunnen impliceren dat zijn ex-gezin niet in de stad woont, of bij het station.
De verhalen over Antoon zijn urban legends geworden. En ja, de ‘Zakman’ c.q. ‘Zakkenman’ heeft een naam. Er is zelfs blogschrijver die aangeeft zijn familienaam te kennen, maar die die om begrijpelijke reden niet publiceert. Dezelfde blogschrijver poneert zelfs meer te weten over zijn familie. En dat Antoon gestudeerd heeft en van goeden huize is. En dat die familie ook over hem waakt.
Ik hoop alvast dat het door toedoen van zijn familie is dat hij sinds de start van het nieuwe jaar niet meer te zien is. Alvast niet in de Sint-Pietersnieuwstraat en in de Overpoortstraat, waar hij zowat de hele tweede helft van vorig jaar heeft rondgezworven.
In het vroege najaar stond Antoon vaak ter hoogte van de ‘Albert Heijn’ winkel in de Overpoortstraat. Een aantal keer zagen we hem in een nis van een broodjeszaak schuilen voor de regen. Dit werd blijkbaar gedoogd door de uitbaters, want ook bij klaarlichte dag zat hij daar. Het leek soms alsof hij daar zat te picknicken met een broodje en koffie van de zaak.
Tijdens de kerstvakantie was Antoon aan het bivakkeren op de trappen van de ‘UFO’ ofte het Rectoraat. In de namiddag zag je hem soms aan het andere eind van het Rectoraat, op het pleintje bij de Plateaustraat, op een bankje zitten genieten van de Gentse Indian Summer.
’s Ochtends vond je hem slapend op de trappen. Dit, tot en met de Kerst. Een dag of zo alvorens de studenten werden geacht het academiejaar te hernemen, was hij plots weg. Niettemin lagen zijn spullen er nog: zijn plastic zakken, zijn slaapzak, maar wat erger deed vermoeden: ook schoenen en zijn dikke bruine jas. Stappende uit de bus die naar de ‘Vooruit’ vaart, merkte ik op de “eerste schooldag” op hoe een heer in maatpak, in gezelschap van twee of drie madammen, de UFO-trappen afdaalde, en zo te zien een afkeurende opmerking maakte over de aanwezigheid van Antoon’s inboedel op die trappen. Uit de lichaamshouding en mimiek van de heer leek het erop dat hij kordate actie verwachtte toen hij de dames, voor mij onhoorbaar, aansprak. Toegegeven, het was geen zicht. Een halve dag later was die inboedel verdwenen. En Antoon zijn we ook niet meer tegen gekomen. Ik hoop dat hij goed en wel is.
Volgens een blog had Antoon al een verleden in ‘Sint-Jan Ten Deo’ aan het Fratersplein. Misschien werd hij daar opnieuw opgevangen? Misschien is zijn familie hem komen halen? Of heeft de politie hem gedwongen met hen mee te gaan? Dit laatste lijkt niet onwaarschijnlijk, omdat al zijn spullen zijn achtergebleven, schoenen en dikke jas incluis, wat de indruk geeft dat hij in zijn slaap verrast was toen men hem kwam halen, en dat hij stante pede is afgevoerd. Toegegeven, Antoon kon de nakende winter toch niet onder de sterrenhemel doorbrengen.
Antoon doolt duidelijk al langer rond dan 2008, het jaar waar ik hem het eerst opmerkte. In datzelfde jaar meldt iemand op een blog dat hij de ‘Zakman’ ofte ‘Zakkenman’ al in 1980 in het ‘Damberd’ aan de Korenmarkt zag. Een ander denkt te weten dat hij Willem heet. Iemand corrigeert en bevestigt dat het Antoon is.
Al twee jaar eerder werd over hem geblogd. In 2006, op een chatforum. Daar meldt ‘Epikuros Von Sydow’ dat hij Antoon bij hem thuis een bad heeft laten nemen. Als daad van naastenliefde kan dit tellen. Naar ons aanvoelen, is Antoon dit ook waard, die naastenliefde. Hij lijkt geen vlieg kwaad te doen. Sterker: hij lijkt zelf een beetje op een Christusfiguur, een man die woordeloos een statement maakt dat materiële zaken er in dit leven niet zo toe doen.
Drie jaar later, in 2009, nam een journalist van ‘De Morgen’ in zijn blog het op voor Antoon, toen die zag dat ‘Zakkenman’ onrecht werd aangedaan. Ook ‘De Standaard’ wijdde een verhaal aan hem.
Er wordt over Antoon gezegd dat hij spiritueel is, maar anderen houden het er bij dat hij verward is. Op de vlucht voor zichzelf of voor een geknakt verleden? Feit is dat hij heel vreedzaam overkomt. Een blogger meent te weten dat hij als ingenieur afgestudeerd is en sindsdien in de studentenstraten blijft rond sukkelen. In een andere blog verdenkt men Antoon van dwangmatig gedrag. Iets wat met het wiskundig worstelen met “lijnen” te maken heeft. Filosofie van de wiskunde? Die blogger – ‘De Gentse Zwijger’ – schijnt veel te weten zo blijkt uit zijn verhaal uit 2015. Zelfs dat Antoon schoenmaat 44 heeft, en dat hij in Aalst geboren zou zijn, en dat hij toen 46 moest zijn.
Vele Gentse bloggers leven mee met Antoon – onze eigenste “vluchteling”. Door zijn aanwezigheid brengt Antoon de goegemeente misschien wel onbewust aan het verstand dat vluchtelingen ook recht hebben op een leven. Hoe dan ook, Antoon is legendarisch geworden. Onder de naam ‘Zakman’ is zelfs een Facebookpagina geopend, maar daar staat eigenlijk niets in. F.D.
De uitgelichte foto bovenaan de pagina is feitelijk een “update”. Hij werd genomen in 2022. Je ziet de geïmproviseerde tent van de ‘Zakman’ in de Kunstlaan
Lees op deze blog: