persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
Who the hell was Napoleon Destanberg (1829-1875)
VOLK – 25 mei 2025 – Hij schreef liederen en toneel voor het volk. Hij schreef journalistieke artikels en was samensteller van de luimige ‘Almanak van Cies van Ghendt’, zijn pseudoniem.
Destanberg was wat men thans een volkse, progressieve liberaal zou noemen. Zijn antiklerikale ingesteldheid had een sociale, en geen confessionele achtergrond …
Dixit ‘Literair Gent’.
Napoleon Destanberg werd geboren in Gent in 1829, een tijd waarin België nog nét onder Nederlands gezag viel en Napoleon Bonaparte’s nalatenschap nog diep in het Europese bewustzijn zat. Het was geen toeval dat hij deze keizerlijke voornaam kreeg: zijn ouders waren, zoals velen in die tijd, gefascineerd door de ideeën van de Franse Revolutie en het beloftevolle elan van de moderniteit.
Destanberg groeide op in een tijd van politieke onrust en culturele heropleving. Al vroeg raakte hij in de ban van het toneel. Gent kende een bloeiende amateur- en professionele theatertraditie, met invloeden uit Frankrijk, Italië en de lokale volkstaaltradities. Als jonge man was hij actief in literaire kringen en schreef hij aanvankelijk poëzie en essays, alvorens zich volledig toe te leggen op toneel.
Zijn leven viel grotendeels samen met de opbouw van de Belgische staat na de revolutie van 1830. Net als zijn stad werd ook hij getekend door het spanningsveld tussen Vlaamse identiteit en de drang naar sociale vooruitgang.
Napoleon Destanberg’s oeuvre telt meer dan twintig toneelstukken, variërend van kluchten tot drama’s en burgerlijke zedenspelen. Zijn stukken waren populair in Vlaamse stadstheaters en toneelkringen, en hij schreef zowel in het Frans als in het Nederlands – een culturele spagaat die kenmerkend was voor zijn tijd.
In de 19de eeuw – eeuw in welke aan de start daarvan Napoleon Bonaparte Gent bezette – kwam de jongensvoornaam ‘Napoleon’ in Gent nogal eens voor. Een bekende Napoleon was Napoleon-Lievin de Pauw, schepen van openbare werken van de stad en ontwerper van het draaisysteem voor de oude brug aan het Oktrooiplein – zijnde in de volksmond “de Dampoort” – zodat diens naam bewaard bleef in de ‘de Pauw doorvaart’.
Napoléon schreef voor het volk in de volkstaal en in Gent was hij zowat de “officiële” dichter van het volk: zijn “liberale” liedjes en gedichten waren commentaren op de politieke en sociale actualiteit en gesitueerd in zijn stad. Hij schreef liederen, cantaten die getoonzet werden door Peter Benoit en François
Auguste Gevaert, en toch was hij vooral bekend als toneelauteur van blijspelen.
Met de klucht ‘Drie Kalotten voor één hoofd’ (1854) kreeg hij grote bijval. Verder schreef hij ‘Laurens Coster’ (1854), ‘Poets wederom poets’, maar ook zangspelen w.o. ‘Maria van Bourgondië’ (1865), drama’s, zoals: ‘Mast en Danneels'(1862) en ‘Elena’ (1865), een drama waarin hij ondanks bombastisch woordgebruik toch een zekere waarchtigheid bereikt. Hij schreef ook kindertoneel. Zijn kinderpoëzie werd getoonzet door Karel Miry en Hendrik Waelput. Hij maakte vertalingen van Molières ‘Tartuffe’, Victor Hugo’s ‘Les Misérables’ en Shakespeares ‘Macbeth’.
Hij werd herhaaldelijk bekroond, o.a. voor zijn ‘Hippoliet van Peene en zijne werken’ (1865). Destanberg, die een ontwikkeld man was, bereikte in de dramatische literatuur in Vlaanderen een hoger peil dan zijn voorgangers. Dixit ‘Open Journals’ UGent.
Hoewel Napoleon Destanberg tijdens zijn leven een gerespecteerde naam was binnen de Vlaamse theaterwereld, is zijn naam vandaag grotendeels vergeten buiten de kring van toneelhistorici. Dit is deels te wijten aan het feit dat zijn werk zelden werd uitgegeven in literaire bundels en vaak afhankelijk was van de orale en performancecultuur van het toneel.
Toch blijft zijn betekenis groot. Als chroniqueur van het burgerlijke Gent en als voorvechter van volkse thema’s in het theater, verdient hij een herwaardering. Zijn stukken getuigen van een fijnzinnige sociale analyse, een diepe empathie voor de gewone man, en een liefde voor de levendigheid van het gesproken woord.
Destanberg overleed in 1875. Zijn graf op de Westerbegraafplaats is niet zo opvallend tussen al dat monumentaal gedruis aldaar, maar zijn stem leeft voort in het archief van het Gents theater, waar zijn teksten nog steeds worden herontdekt door jonge toneelmakers.
De CD ‘Bleiw en ruud es nog gien purper’ van ‘Marc Reynaerts en de Kokedies‘ bevat een bewerking van 15 liederen van Napoleon Destanberg door Freek Neirynck en Marc Reynaerts, op muziek Philippe de Chaffoy.
Bronnen
Vergeten Gentse schrijvers: Napoléon Destanberg; ‘Open Journals‘ UGent; Daniël Van Ryssel — Van Gheluwe, Jozef. Geschiedenis van het Vlaams Toneel (deel 1 en 2). Gent: Verbond der Vlaamse Toneelverenigingen, 1949. — Vandenbroeck, Michel. ‘Napoleon Destanberg’; Nieuwe Encyclopedie van de Vlaamse Beweging, red. R. De Schryver e.a., Tielt: Lannoo, 1998. — Bibliotheek van het Archief Gent – Afdeling Theatererfgoed. — DBNL (Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren)
De uitvergrote foto bovenaan de pagina: schilderij in het ‘STAM’ uit 1877 van L. De Vos, getiteld ‘Portret ter huldiging van Napoleon Destanberg’. Het is een marmeren reliëf – pic stamgent.be
Bekijk ook op deze blog:
VOLK – Karel van de Woestijne: van Sleepstraat naar Leebeekstraat
Lodewijk en Marie Lievevrouw-Coopman: bezeten door verhalen en toneel
Lees ook op deze blog:
