persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
VOLK/ STAD – 09 februari 2022 – Door een simpele opmerking in Wikipedia kreeg De Blogman (ikzelf) de indruk dat Jacob van Artevelde toch maar een commerçantje was die wat lakens verhandelde, weliswaar niet kleinschalig op de markt – laat staan Vrijdagmarkt – maar niettemin slechts een handelaar, toch? Hoe zou zo’n wannabe heertje in contact kunnen komen met de Engelse koning?
Maar een perfesser wist beter: “Mysterie? Helemaal niet!”
En dan is er nog een mysterie rond zijn dood? Werd hij vermoord omwille van een vete tussen de gilden van wevers en volders, of waren er politieke motieven? Lectuur leert dat ook dit ‘mysterie’ er geen is. Oftewel: dit mysterie werd al honderd jaar geleden opgelost! Ja, santé mijn ratse.
DE TWIJFEL OVER MYSTERIE I
Staat daar immers niet op de Wikipedia-pagina over Jacob van Artevelde onder het hoofdstuk ‘Mysteries…’: “Hoe kon een gewone burger, die zichzelf nooit een adellijke titel had toegekend, zulke sterke en intieme connecties hebben met de Engelse koning Edward zonder enige bemiddeling?”
DE PISTE. Dit zinnetje intrigeerde me, en bracht me terug naar een eerder gepubliceerd artikel op deze blog (en bevestigd door iemand van het Bisdom Gent) over de bezittingen van de Sint-Pietersabdij, in wat vandaag ‘Groot Londen’ heet. En dit gedurende een half millennium.¨ Er waren dus goede contacten tussen Gent en Londen, dankzij de monniken van de Sint-Pietersabdij. En dit op zeer hoog niveau. Ligt het dan niet voor de hand dat die monniken de bemiddelaars tussen Jacob en de Engelse koning waren?
Overigens liet koning Edward III zich in Gent kronen. Een ontmoeting met Jacob van Artevelde moet toch mogelijk geweest zijn?
“In 1340 riep de Engelse koning Edward III (1312-1377) zichzelf uit tot koning van Frankrijk. Hij werd gekroond in Gent. Dit was de start van de 100-jarige oorlog tussen Frankrijk en Engeland. Vlaanderen en Gent werden de speelbal van de twee mogendheden. Hier ontstond het verhaal van Jacob van Artevelde (1290-1345), die partij koos voor de Engelse koning om de aanvoer van Engelse wol, broodnodig voor de lakennijverheid, veilig te stellen.” Uit: Gent had ooit groot domein in Londen
Maar zeker van onze ‘piste’ waren we niet. Daarom namen we contact met een kenner, een perfesser die verder anoniem wenst te blijven.
HET ANTWOORD. De perfesser: “Ik denk niet dat je die monniken nodig hebt om het te begrijpen. Het ging over geld, over wol en laken, en Artevelde was een grote koopman. Al aan het begin van de dertiende eeuw onderhandelde die persoonlijk met de Engelse koning. Daar is echt niets speciaals aan hoor.”
De Blogman: “Toch vreemd dat wikipedia er dan een ‘mysterie’ van maakt…”
De perfesser: “Gent was toen een economische en politieke grootmacht, telde 70.000 inwoners, was de grootste industriestad van Europa, beschikte over een geduchte militie… Het is typisch iets dat in de geschiedenisboekjes van de jaren stilletjes zou gestaan hebben. Het is old school geschiedschrijving.”
DE AANBEVELING. De perfesser: “Je moet maar eens de ‘Kroniek van Froissart‘ lezen, om te zien hoe Jacob van Artevelde in zijn tijd beschouwd werd als een internationale toppoliticus… of het boekje van Patricia Carson* [‘James van Artevelde, the man from Ghent‘], dat citeert dat allemaal, dacht ik.”
*Carson was gehuwd met een Gents hoogleraar
DE TWIJFEL OVER MYSTERIE II
Onder het hoofdstuk ‘Mysteries…’ staat op de Wikipedia-pagina over Jacob van Artevelde evenzeer: “Waarom is hij precies vermoord? Lagen de onderhandelingen over de overdracht van Vlaanderen aan de prins van Wales [een zoon van Edward III] aan de basis? Of was het een ordinaire wraakactie die terugging tot de strijd tussen wevers en volders?”
Ook dit ‘mysterie’ blijkt helemaal geen mysterie meer te zijn.
Blijkt dat onderhandelingen tussen Jacob van Artevelde en de Engelse koning in Sluis, tijdens zijn afwezigheid, op het thuisfront verkeerd werden uitgelegd door een boze wever die met hem een appeltje te schillen had – Geraard Denijs – zodat bij Jacob’s terugkeer in Gent een woedende menigte hem opwachtte.
JE LEEST HET HIER… Van auteur Pierre Kluyskens in Ghendtsche Tydinghen leerden we dat “een zekere Geraard Denijs, destijds uit Vlaanderen verbannen doch teruggeroepen door van Artevelde, het volk begon op te ruien door allerhande beschuldigingen tegen de opperhoofdman te uiten.”
“Na de ‘Kwade Maandag* beging van Artevelde de grove politieke fout Denijs nog meer macht te verlenen; hiermede tekende hij zijn eigen doodvonnis. Denijs, door jaloersheid, afgunst en hoogmoed gedreven, wachtte nu enkel nog op het gunstige ogenblik om zijn rivaal van kant te maken.”
*Geraard Denijs was een boze wever die op ‘Kwade Maandag’ – op 2 mei 1345 – een bloedige strijd leverde tegen de volders van Jan van Blake.
POLITIEK. Wat speelde op de politieke achtergrond… Jacob van Artevelde kreeg tegenstand voor zijn alliantie met de Engelse koning, hetgeen de belangen schaadde van zowel de Vlaamse graaf als van de Franse koning. De Engelse koning had zichzelf immers ook gekroond tot koning van Frankrijk. Via zijn moeder was Edward III de kleinzoon van de Franse koning Filips de Schone. Hij vond dat hij troonopvolger was.
Edward III kwam op 5 juli 1345 naar Sluis waar hij Jacob van Artevelde ontmoette om nieuwe onderhandelingen te starten met het graafschap.
Jacob van Artevelde zou het plan hebben gehad om Vlaanderen definitief bij Engeland in te lijven, door de graaf van Vlaanderen (Lodewijk van Nevers) te vervangen door de prins van Wales, een zoon van Edward III.
VERRAAD. Wat daar in Sluis precies besproken werd, werd door Geraard Denijs aan het volk verkocht als landverraad.
Zo beschrijft Gendtsche Tydinghen-auteur Pierre Kluyskens wat er in Gent gebeurde terwijl van Artevelde nog in Sluis was: “Artevelde wordt er openlijk van beschuldigd zijn echtgenote naar Engeland te hebben gezonden met een deel van de schat van de stad, zich ten koste van de gemeenschap te hebben verrijkt, het land te verraden door zich door Edward III te laten omkopen.” Wever Geraard Denijs hitste de massa op. Bij zijn thuiskomst werd dit de aanzet tot de moord.
Op een bijhorend bordje: “Langs de achterzijde van zijn huis trachtte Jacob Van Artevelde, bij de belegering van zijn woning op 17 juli 1345, te vluchten maar werd op de binnenplaats neergeslagen en gedood.” By the way: Wikipedia spreekt over 24 juli.
‘MYSTERIE’ OPGELOST. Nochtans zou blijken uit een brief van 19 juli 1345, een eeuw geleden gevonden in het Engelse Nationaal Archief in Londen: “Artevelde heeft geen verraad gepleegd; hij heeft enkel het standpunt ingenomen, dat ook andere Vlaamse steden hebben verdedigd, nl. dat de graaf van Vlaanderen vazalshulde moest bieden aan Edward III, die in 1340 als koning van Engeland en Frankrijk door Vlaanderen was erkend geworden.
Artevelde meent dat zulks de enige redelijke oplossing is, die de onmiddellijke belangen van het graafschap waarborgt, en de deur openlaat aan verdere onderhandelingen (…).”
Dixit Pierre Kluyskens in Ghendtsche Tydinghen.
Dit tweede ‘mysterie’ zou dus al een eeuw geleden zijn opgelost.
DE TWIJFEL OVER MYSTERIE III
“Waarom is zijn naam na zijn dood zo vlug in de vergetelheid geraakt? Was hij werkelijk een tirannieke volksleider geweest, waar iedereen bang voor was?” Zo luidt het derde ‘mysterie’ rond Jacob van Artevelde waarvan in Wikipedia gewag wordt gemaakt.
Op de vraag past een simpele wedervraag: is zijn naam na zijn dood werkelijk in de vergetelheid geraakt? Ik peis het niet. Maar je mag een andere mening hebben hoor! 😉
Belangrijke noot: Laat er geen twijfel over bestaan dat we het werk van Wikipedia in de regel ten zeerste appreciëren, en dat we er zelf vaak gebruik van maken. Begrijp onze kritiek, als liefdevol, omdat we zo’n grote fan zijn 😉
Lees ook op deze blog:
Gent had ooit groot domein in Londen
Gevangen graaf (Lodewijk van Nevers) op een ezel naar Brugge
Lees ook op deze blog:
