STAD – Werd Betsie gebarbecued en is haar kop zoek?


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

STAD  09 september 2017 – Hebben buurtbewoners van de Gentse dierentuin na haar faillissement olifantenvlees op de barbecue gelegd ter gelegenheid van een buurtfeest? Werd de populaire olifant uit de Gentse dierentuin uit de 19e eeuw waarlijk opgegeten? Of was het een beer? Is de schedel van de olifant zoek geraakt? De waarheid achter de stadslegende.

Betsie – gestorven winter 1887-88 – pic huisvanalijn.be

Terug naar hoofdpagina

De Gentse zoo (1851-1905) – of Diergaerde – bevond zich ter hoogte van het huidige Muinkpark, Cité de Hemptinne en de Cirk (Zebrastraat en omliggende). De zoo had een speciale connectie met de Ugent, faculteit voor Dierkunde, dat later door toedoen van Felix Plateau (zoon van Joseph Plateau) een museum voor dierkunde startte. Het museum dat menig dierenskelet herbergt, bevindt zich thans in de kelder aan “de Ledeganck”.

Muinkpark

Over die dierentuin en het lot van haar dieren is al heel wat gepubliceerd. Het meest intrigerende en onopgehelderde aspect in verband met de zoo is een verhaal over olifanten. Hebben buurtbewoners van de Gentse dierentuin na haar faillissement een olifant in stukken gesneden en op de barbecue gelegd ter gelegenheid van een buurtfeest ? Werd de populaire olifant uit de Gentse dierentuin uit de 19e eeuw waarlijk opgegeten? Is de schedel van de olifant nadien zoek geraakt? Stadslegende of waarheid?

Een diepgravende website als ‘Gent-Geprent‘ laat in het midden of die verhalen waar zijn of slechts overgeleverde volkse fabeltjes. Na wat google-search werk van persblog.be blijkt dat de volkse verhalen wel degelijk gebaseerd zijn op feiten, maar dat er een aantal elementen door elkaar worden gehaald.

Terug naar hoofdpagina

pic gandante.be
Worsten van olifantenvlees

Betsie was in haar tijd de enige olifant in de Gentse Zoo. Na haar dood werd ze vervangen door Jack. Korte tijd later ging de dierentuin failliet en werd Jack verkocht. Het wedervaren van beide olifanten wordt in de stadslegende door elkaar gehaald.

De waarheid in een notendop: de ene zijn kop is zoek en de andere werd opgepeuzeld door Hollanders.

Met het faillissement van de dierentuin, begin 20e eeuw (gesloten in 1905), werd Jack – de olifant die Betsie verving na haar dood – verkocht aan Frans (François?) Hillaert, alias ‘Sieske de gistmarchand’. Een volkslegende zegt dat er toen in Gent een groot feest werd gegeven waar het vlees van de olifant Jack werd gegeten. Echter is dit niet waar. Het vlees op het feest was van een grote beer. Van Jack’s vlees werden in Nederland worsten gedraaid. Sieske had het vlees doorverkocht aan een Nederlandse handelaar. Dit wordt bevestigd in een artikel in de septembereditie 1973 van de heemkundige uitgave Gendtsche Tydinghen. De auteur verwijst hierbij naar een editie van de Gazette van Gent uit de tijd van de liquidatie van de dierentuin.

Terug naar hoofdpagina

Sommige verhalen laten geloven dat Betsie werd opgegeten, maar dit komt omdat het volk de opvolger van die populaire olifant in vele gevallen, ten onrechte, ook Betsie noemde.

Felix Plateau – pic UGentMemorie

Betsie’s olifantenkop heeft in het Museum voor Dierkunde gelegen. Daarna was hij spoorloos, tot op vandaag. Hij had een merkwaardig aspect: een scheve kaak als gevolg van het eten van de vele, door bezoekers toegestopte, koekjes! Een “schieve muile” zeg maar. Het was professor Felix Plateau die de kop in een Gentse winkel heeft gekocht. De verkoper vertelde dat de olifant, wiens schedel hij in de etalage had, zou gestorven zijn tijdens de winter van 1887-88. Dit was het geval geweest voor Betsie, en toen was zij de enige olifant in Gent. Het moest dus de schedel van Betsie zijn.

Hoe kwam die schedel daar terecht? Na de dood van Betsie zou men haar laten prepareren hebben met de bedoeling haar skelet ten toon te stellen in een nieuw op te richten museum. Maar toen de zoo failliet ging, is haar skelet samen met de rest van de dieren en de inboedel publiekelijk verkocht. Op die manier is het skelet in een winkel terecht gekomen.

Die olifantenschedel werd door Felix Plateau geruild tegen vijf andere schedels. Inmiddels zou Betsie’s schedel mogelijk in Engeland of Canada kunnen zijn. →

Noten

♦ Een zeer uitgebreid artikel over de 19e eeuwse dierentuin in Gent in al haar aspecten (ook de sociale) lees je op ‘Gent-Geprent‘ van Claude Faseur.

♦ Het Museum van Dierkunde bevindt zich sinds de jaren ’70 in de kelders van Ugent aan de Ledeganckstraat. De stukken werden vooral door Felix Plateau zoon van Joseph – verzameld en ‘geprepareerd’.

♦ Het Museum voor Dierkunde, Ugent Memorie

♦ Een video van parkspot.eu op youtube toont oude prenten van de zoo. Daarin wordt echter de legende als waarheid gepresenteerd. Bovendien wordt enkel Jack genoemd, niet Betsie.

pic Het Nieuwsblad
Beer op de bbq en olifant in worsten

Een verhaal uit 1973 in Ghendtsche Tydinghen, ondertekend door M. Steels, verantwoordelijke uitgever, penningmeester…

“(…) Volgens sommige verhalen werd de olifant [nvdr: Jack] opgegeten. Dit is een vergissing. In werkelijkheid werd het vlees van een grote beer opgegeten. De G. van G. [nvdr: Gazette van Gent] schrijft op woensdag 4 mei: “Maandagavond is het vlees van de grote beer, aangekocht door de Heer Hillaert, aan een groot aantal vrienden en kennissen ten beste gegeven. De genodigden hebben het zich goed laten smaken, maar waren nadien zo dorstig, dat de zestig deelnemers 120 flessen wijn en 75 flessen champagne geledigd hebben”.

Wat gebeurde nu met de olifant Jack? Hij werd gekocht voor 350 F door F. Hillaert, alias Sieske de Gistmarchand, P. Damman en L .Lamont met de bedoeling het dier in Engeland te verkopen. Ze slaagden echter niet in hun opzet; in mei werd de olifant in de dierentuin doodgeschoten. De huid werd verkocht te Londen voor 137,50 F en woog 550 kg. 1975 kg. vlees werden verkocht aan 12 centimes per kg aan een worstenfabriek in Nederland.”

Wat er eerder met het vlees, de huid en de tanden van Betsie gebeurd was, is niet bekend. Op de foto’s staat ze zonder slagtanden, die hadden dus al een andere bestemming gevonden.

Terug naar hoofdpagina

Museum voor Dierkunde – pic ugentpatrimonium.org
Opsporing verzocht: olifantenkop

En dan lazen we op de facebookpagina van Ugent, Museum Dierkunde een oproep van een vorser met betrekking tot het traceren van de schedel van Betsie.  Het bericht dateert van 26 juni jongstleden en werd geplaatst door vorser Dominick Verschelde.

Het bericht – dat veel details bevat – is opgesteld in het Engels, allicht om ook in Engeland en Canada gelezen te kunnen worden.

“A true story …. The Ghent Zoo – ‘Finding Betsie’ (…) After a lot of frustrating research and many more months, I found what most likely happened: when Betsie died, her cadaver was offered to the university. The professor of that time, Prof. Dr. Felix Plateau, responsible for the collections, deemed this endeavor to be too expensive. So, the Ghent Zoo offered the cadaver to the museum of Tervuren (Brussels), but they already had plenty of elephants in their collection. Eventually the zoo decided to sell Betsie’s hide to a tanner, and had her skull cleaned and prepared for an own zoo museum which they intended to establish. When in 1903-1904 the Ghent Zoo went bankrupt, all animals and possessions of the zoo were sold publically. It is a period when quite a few butchers were advertising exotic meats and sausages. Also Jack is sold publically. A circus director offered 300 Belgian francs, but Frans Hillaert, publically known as ‘Sieske de gistmarchand’, a very public figure, offered 50 francs more and hence became to owner of Jack. Very soon it became obvious that Sieske couldn’t feed, let alone keep, an elephant, and after a busted attempt to sell the elephant in England, he decided to have the animal chained and shot. The 2,000 kilograms of meat was sold to a Dutchman who used it to produced sausages.

This still gives no clue to what happened to Betsie. Well, turns out that our museum bought an elephant skull (number 3107, with no further explanation in our entry register at that time) at the auction of 1904! Question is, is this the skull of Betsie bought from the zoo’s museum, or is it the skull of Jack, bought after it was killed. The most plausible explanation is that it is the skull of Betsie, as our records mention ‘bought at the bankruptcy auction of the Ghent Zoo’. But…. this skull was written out of our register in 1985 when it was swapped for five other animal skulls from an animal skeleton builder, Jan Cools. When I found this information, I contacted mister Cools, and he told me that the elephant skull in question had been sold to someone in England, and could even be residing in Canada. He promised me the address in England, but he never came around to it as sadly he died that same week. So it seemed that our Betsie story had yet again come to a standstill. (…)

A hasty and nervous search of the bone collection revealed that we indeed still have these vertebrae. But even more important is that we have the first cervical vertebra, being the atlas. The atlas articulates with the skull, in a way we can nod our head and hence nod ‘yes’. So, if we can trace the elephant skull that left our collection in 1985, and which was shipped op to England or Canada, we could actually see if this atlas fits onto the skull, hence determining the skull is Betsie’s or not. (…)

Wouldn’t it be grand for the University as well as all the people of Ghent, if we would be able to trace and retrieve Betsie’s skull this year?

The skull could bare the number 3107, and could have a crooked jawbone as the stories tell that Betsie had a crooked jaw from eating cookies given to her by the visitors all of the time.

We ask that anyone who recognizes part of this elephant skull story or the name of Jan Cools, to please contact us at dominick.verschelde@ugent.be F.D.

Muinkpark – Overgebleven cabine van de Gentse zoo – die in 1905 de deuren sloot

Lees een aanvulling op deze blog: Help, de zebra is zoek!

 

 

Terug naar hoofdpagina

NAAR ARCHIEVEN

Naar Facebook

Lees ook op deze blog:

STAD in 2016 - ARTIKELOVERZICHT
STAD in 2016-2017 ARTIKELOVERZICHT