STAD – Rijk verleden inzake paardenmarkt en paardenworst


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

‘Negenmeimarkt’ wortelt in eeuwenoude traditie


‘Negenmeimarkt’ in 1987. – pic ‘Huis van Alijn’

STAD – 11 mei 2022Het was eerst de nagedachtenis aan Macharius die furore maakte op de ‘Negenmeimarkt’. De traditie verhuisde van Sint-Baafsdorp naar Sint-Amandsberg en werd daar een buurtfeest met een grote paardenmarkt. Tot recent het doek viel.

pic via gent-geprent

SINT-BAAFSDORP

De koopjesavondmarkt en het kermisje dat er rond 9 mei altijd neerstrijkt bij het Oud Gemeentehuis, zijn er niet toevallig rond dat tijdstip van het jaar.
Ze zijn een flauw aftreksel van een zeer oude traditie, die op 8 mei begon en op 9 mei zijn vervolg kende. Die traditie was afkomstig van Sint-Baafsdorp. Dit was het wooncentrum nabij de abdij.

Het ‘STAM‘ bezit een schilderij van Engelbert Siclers waarop de ‘Negenmeimarkt’ in Sint-Amandsberg wordt afgebeeld in de 18de eeuw.

Macharius, pelgrim onder de monniken in de abdij, en later heilig verklaard, had zijn feestdag op 8 mei. Op 9 mei volgde daarop een jaarlijkse ‘Negenmeimarkt’ in het Sint-Baafsdorp.
In mei 1540 – toen Keizer Karel de afbraak van de abdij beval – verhuisde de traditie naar Sint-Amandsberg, in de Sint-Baafsheerlijkheid, buiten het rechtsgebied van de stad Gent.

‘Negenmeimarkt’ vandaag pic Kermisland – Pays Forain-
pic Leonard Luipaard

De afbraak gebeurde als strafmaategel tegen de Gentenaars en om plaats te maken voor de aanleg van het ‘Castrum Novum’, het latere Spanjaardenkasteel.

Macharius was een pelgrim die als pestlijder naar de Sint-Baafsabdij kwam en er overleed in 1012.

In Sint-Amandsberg werd de ‘Negenmeimarkt’ bij het Sterrestraatje gehouden. Dit ligt schuin tegenover het Oud Gemeentehuis, bij de Antwerpsesteenweg, in de richting van de Achterstraat.
Daar de nieuwe locatie van de marktplaats over de Rietgracht gelegen was – een gracht rond Gent gegraven als demarcatie van het stedelijk gebied – zou Gent aan aanzienlijk bedrag aan accijnzen verliezen op het aldaar, tijdens de markt, verkochte bier, brood, vlees, enz.
Aldus werd er tussen de stad en het Sint-Baafskapittel overeengekomen dat Gent tijdens de ‘Negenmeimarkt’ de accijnzen verder mocht innen, maar dat 1/4 diende te worden overgedragen aan de armen. Dit akkoord bleef van kracht tot 1789.

pic bloggen.be
pic via Hilde Robbrecht op Pinterest (pic uitklikbaar)

PAARDEN

De ‘Negenmeimarkt’ was destijds voor Sint Amandsberg de grootste gebeurtenis van het jaar. De paardenmarkt was hierbij de centrale gebeurtenis.
Vanaf 1824 viel de keuze op de tweede maandag en dinsdag van mei, ongeacht de datum. De maandag was ‘toondag’ en de dinsdag ‘marktdag’, tevens een vrije betaalde dag. Deze markt werd in de tweede helft van de 19de eeuw en begin 20ste eeuw druk bezocht.

Ter hoogte van het Sterrestraatje werden de afgesloofde boerenpaarden en ezels samengebracht. Vanaf 1850 sprak de volksmond over de ‘Kajuttenmarkt’.

BLOENDE

Het is diezelfde traditie van de paardenmarkt die in Sint-Amandsberg een andere traditie voortbracht: die van de paardenvleesworst, in de volksmond: “bloende“.
Die naam werd op gegeven ogenblik zelfs gegeven aan de inwoners van de gemeente. Sint-Amandsberg was “het land der bloendenkappers“.
De gemeente telde veel paardenworstenmakers, omdat er veel paardenslachterijen waren.

In Sleidinge specialiseert beenhouwer De Baets zich nog in paardenvlees en ‘bloende’

Het vreemde woord ‘bloende’ is een verbastering van ‘Saucisse de Boulogne‘. Boulogne-sur-mer is de Franse badplaats aan de Noordzee. Waarom het product daarnaar verwijst, is onduidelijk. Tenzij natuurlijk dat de ‘Boulonnais‘ een vermaard ras van trekpaarden is, dat ook geëxporteerd werd, ook naar België. En te weten dat de worst van trekpaardenvlees werd gemaakt. In deze context zal ‘Boulonnais’ een veralgemening zijn voor alle boerenpaarden.

‘Boulogne’ staat vandaag nog steeds bekend als een Oost-Vlaamse specialiteit, zij het: een gedroogde en licht gerookte worst van paardenvlees, eerder een salami.

‘Bloendenkapper’ is ook een spotnaam voor een politieagent, omwille van de sabel of degen die tot zijn uitrusting behoorde.

DE SMET

Ten noorden van de begraafplaats, in de volksmond ‘Campo Santo’, lag het kasteeldomein van Henri De Smet, paardenhandelaar in luxepaarden. In 1886 had hij de site van het vroegere kasteel Van Duyn gekocht.
Hij had permanent tot 350 paarden in zijn stallen staan.
In 1887 liet De Smet twee mooie koetshuizen, een smidse, een zadelmakerij en een bakkerij oprichten. Het huis van de koetsier werd ingericht als kantoorruimte.

‘Campo Santo’ – De bovensten helft (boven de Verkortingstraat) omvatte het kasteeldomein (pic uitklikbaar)

In de zomer werd de Verkortingstraat, langsheen de begraafplaats, door de ‘dresseurs’ van paardenhandelaar De Smet gebruikt om zijn luxepaarden ‘af te rijden’ en kreeg daarom in de volksmond de bijnaam “Pirdestroate“.

Henri De Smet overleed in juni 1918, de familie verkocht het gehele domein aan de gemeente. Het kasteelpark van Henri De Smet werd uiteindelijk geïntegreerd in de begraafplaats. Wat er nu nog overblijft zijn twee bomen, namelijk: een dubbelbloeiende paardenkastanje 🙂 en een varenbeuk.

Campo Santo – overblijfsel domein Henri De Smet – twee bomen – pic Werner Bockstaele

DOEK VALT IN 2014

De ‘Negenmeimarkt’ werd tijdens WO I en WO II telkens opgeschort. Toch kwam die weer op gang.
Volgens bloggen.be werden in 1946 531 paarden op de markt gebracht. “Ze stonden opgesteld langs de Antwerpsesteenweg, van de Schoolstraat tot de Everstraat. Het dieptepunt kwam in 1964. Toen werden nog slechts 24 paarden te koop aangeboden, een schril contrast met de 2.441 dieren die in 1929 op de markt verschenen!” Na elk oorlog ging het altijd maar minder.

Maar al in 2009 liet journalist Karel Van Keymeulen, uit de mond van een Gents schepen, optekenen in zijn krant Het Nieuwsblad/ De Gentenaar: “Ik denk dat de naam en de reputatie van de Negenmeimarkt vandaag groter is dan het aantal mensen dat erop afkomt.”

Macaco in 2018

Intussen waren ook vele cafés in de buurt dicht gegaan. “Vroeger stonden er tijdens de Negenmeimarkt terrassen voor de cafés ‘Old Vic’, ‘Macaco’, ‘Sint-Elooi’ en ‘de Argos” mijmerde men in dezelfde krant nog in 2013. De paarden werden toen al verbannen naar het Azaleapark. Ze mochten niet meer op de steenweg.
In 2014 was het dan amen en uit met de paardentraditie – die er ooit begonnen was in 1540. Ze haalde net het halve millennium niet.

Er staan elk jaar nog slechts een aantal foorkramen langs de Antwerpsesteenweg en op het plein voor de Sint-Amanduskerk.

Met dank aan Werner Bockstaele

Terug naar hoofdpagina

 

Naar Facebook

Lees ook op deze blog:

STAD – ARTIKELOVERZICHT 2022-2023-2024