persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
Vele zijn verdwenen, echter enkele toch bewaard
STAD – 20 mei 2025 – Van Mariakerke, Zwijnaarde en Sint-Denijs-Westrem sta je er niet van te kijken… echter ook in Wondelgem zijn er sporen van een aristocratisch verleden. Ook die gemeente kent of kende mooie kastelen, “lusthoven” en landhuizen. We zetten ze op een rij, vergezeld van een korte inhoudelijke schets.
Wondelgem, ooit een landelijke gemeente aan de rand van Gent, herbergt een verrassend rijke geschiedenis van kastelen en buitenverblijven. Tussen de 17de en de 20ste eeuw trokken adellijke en burgerlijke families zich terug in deze groene enclave, waar ze hun “lusthoven” lieten optrekken. Vandaag staan deze gebouwen er soms nog, of zijn ze verdwenen of verminkt.
I. Verdwenen kastelen & “lusthoven”
Het ‘Kasteel Everstein‘ lag nabij huidige Everstraat, bij de Pantserschipstraat. Het stamde uit de 18de eeuw, maar is volledig verdwenen. Het kasteel bevond zich op een omwald domein met een imposante toegangsdreef. Volgens lokale overleveringen had het kasteel een salon met zicht op een sierlijke vijver. Het kasteel en de heerlijkheid Everstein behoorde destijds toe aan de heren Evere, die later hun naam veranderden in Onredene. Andere ronkende families die in verband werden gebracht met het kasteel zijn: de Gruutere, van der Gracht, de la Kethulle, de Ghellinck, Vilain XIII… Na WOII geraakte het verwaarloosd en werd het terrein verkaveld en verkocht aan Shell. De naam ‘Everstein’ leeft nog verder in de Eversteinlaan.
Het ‘Kasteel Woestijnegoed‘ – nabij de Vroonstallestraat – was ooit een landbouwhoeve en werd later veredeld tot een buitenverblijf. Uiteindelijk kwam het domein in handen van de familie Van de Woestijne. Dit ‘goed’ bestond al in de 17de eeuw als hofstede en werd in de 19de eeuw uitgebouwd tot buitenhuis voor een Gentse notarisfamilie. In de jaren 1970 is het gebouw gesloopt, maar de contouren van het vroegere domein zijn nog zichtbaar in het stratenplan en enkele oude knotwilgen die ooit langs de dreef stonden. De naam van dit domein gaat terug naar de 7° eeuw, toen de Merovingische koning Dagobert een reeks domeinen schonkn aan de Sint-Baafsabdij, onder de noemer ‘fiscus Marca’. (Lees hierover op deze blog). In de 10° eeuw was het centrum aldaar het vroonhof (hoeve) bij de Vroonstalle. ‘Woestijnegoed’ lag daar ten noorden van.
Het ‘Kasteel Lummerzheim‘, in de Schouwingstraat, buurt van de Evergemsesteenweg, dateerde van eind de 19de eeuw. De gevel van het kasteel was rijkelijk versierd met zandsteen, en het interieur omvatte een bibliotheek en een muziekzaal. Het was een realisatie van architect Geo Henderick. Na WOII werd het gevorderd door het Belgisch leger en daarna verwaarloosd. In de jaren ’50 werd het afgebroken. Het eclectische kasteel werd gebouwd door de uit Keulen afkomstige Johann Baptiste Lummerzheim, teerfabrikant, die zijn fabriek aan de Zeeschipstraat vestigde. Zijn fabriek dateerde van 1872. Thans huist daar het ‘Regionaal Bedrijvenpark Gent-Noord’.
Het ‘kasteel Houtkine‘ – ook ‘De Zandbergen’ genoemd – werd afgebroken. De naam werd vermeld in een charter van de Sint-Baafsabdij van 1254. Het ging over een hofstede, ingericht als een “lusthof” en omgeven door een brug, een dreef, een schuur… Namen van eigenaars die later Houtkine opvolgden waren familieleden van de Kerchove de Denterghem en de Hemptinne. Als de laatste bewoonster van adel overleed, in 1933, werd het domein verkocht aan de maatschappij ‘Le Lion d’Or. In 1953 wordt het ten slotte volledig afgebroken.
Die bijnaam ‘Zandbergen’ te wijten was aan de zandheuvels die er in dit ooit bosrijke gebied voorkwamen.
In 1576 werd al op een kaart het ‘Kasteel Ruyenhove‘ vermeld. De locatie was de Pieter Cieterslaan, tussen Botestraat en Moerbezielaan. In 1780 werd de familie de Ghellinck de Walle eigenaar van het kasteel. Toen er geen verdere afstammelingen meer waren, werd het kasteel in 1961 verkocht aan een immobiliënkantoor. De grote broeikassen, waarin eertijds de internationaal bekende azalea’s werden gekweekt, zijn het eerst gesloopt in 1962. Daarna volgden de bijgebouwen, de lusttuin en de ijskelder in 1964. Toen het kasteel dan in 1968 werd gekocht door de stad Gent, bleef er niets meer van het donein over.
Er kwam op het terrein een dienstencentrum.
Naast echte kastelen kende Wondelgem tal van charmante “lusthuizen”: kleinere villa’s of buitenplaatsen, vaak eigendom van rijke stadsfamilies. Hun aanwezigheid gaf kleur aan het landelijke karakter van de gemeente.
Zo was er ‘Du Petit Dries‘ aan de rand van de Dries. Het was ooit een zgn. thee- en zomerverblijf. Het was een ingetogen landhuis met sierlijke veranda, wit geschilderd, met zicht op de dorpsweide. De tuin stond bekend om zijn bloemenperken en oranjerie. Volgens oudere bewoners werden hier regelmatig muzikale salons gehouden. Het werd in 1974 afgebroken voor een appartementsgebouw.
Het ‘Landhuis Cooreman‘ lag dicht bij de gelijkluidende straat.
Dit domein werd geassocieerd met de Gentse familie Cooreman, van wie sommige leden politieke functies bekleedden. Het huis was klassiek van opzet, met een symmetrische gevel en arduinen trap. Vandaag rest er niets meer, behalve enkele tuinmuren.
Aan de Morekstraat lag ‘Landhuis Morek‘. Die naam komt van het Latijnse murus (muur) en verwees mogelijk naar een versterkt huis.
Het werd afgebroken in de jaren 1930. De straat is vandaag een belangrijke verkeersader maar ooit liep er een dreef tot aan de Morekse vijver.
II Nog bewaarde kastelen & “lusthoven”
In de Sint-Markoenstraat staat een kasteeltje dat bekend staat als ‘Villa ’t Groot Huis‘. Het dateert van het eind van de 19de eeuw.
Het ‘Goed Ten Oudenvoorde‘ ligt in een straat genoemd ‘Twaalfroeden’. Het was een zgn. lusthof. “Het landgoed werd begin 16e eeuw voor het eerst vermeld. In 1687 werd al een kasteeltje vermeld en in 1713 was sprake van een “huys van plaisance“. Vanaf de 16e eeuw was het eigendom van de familie Sersander en in 1775 kwam het aan de familie van Saceghem. Sinds de 2e helft van de 19e eeuw was het in bezit van de familie De Potter d’Indoye. Het kasteel werd in 1918 door oorlogsgeweld verwoest, en in 1924 werd een nieuw kasteeltje gebouwd op de plaats van het oude.” Dixit Wikipedia
“Het betreft een domein van 10 ha, met daarop een boerderij met bijbehorende woning en een poortgebouw dat toegang tot het kasteel biedt. Het poortgebouw zou een gevelsteen met het jaartal 1658 bezitten. Het kasteel van 1924 is nu als school in gebruik. Achter het kasteel vindt men koetshuizen, die teruggaan tot de 18e eeuw.”
De ‘Villa Les Hêtres‘ – eveneens aan de Botestraat – dateert van 1924.
Het ontwerp is geïnspireerd op Engelse landhuizen en is opgetrokken in een romantische stijl met elementen zoals uitsprongen, aanbouwsels met puntgevels en imitatievakwerk. Deze villa werd gebouwd op de plaats van een ouder buitenhuis. Ze bleef bewaard als bouwkundig erfgoed.
Het ‘Lusthuis Meulewater‘ werd gedeeltelijk bewaard. Het ligt in grote beboomde tuin met bijhorende vijver aan de Botestraat. De kern dateert van 1866, toen een ouder huis werd verbouwd. In het kasteelpark werd nieuwbouw neergezet.
In de Winkelstraat, een zijstraat van de Morekstraat, staat een wit kasteeltje: ‘Kasteel Morek‘. Het is in de kern een oud kasteeltje, dat werd verbouwd in 1867, aangepast in 1921-22. In haar park wordt ‘Residentie De Wondel‘ gerealiseerd: drie gebouwen met in totaal 35 erkende assistentiewoningen. Het kasteeltje, uit 1867, blijft behouden in dit nieuwbouwproject. Een anekdote: blijkt dat één van de broers Parisis er ooit een gedeelte van bewoond heeft.
Landhuis ‘Les Cygognes‘ is ook bekend als ‘Villa Ooievaar’ of ‘domein Vyncke-Bovyn‘. Sommigen noemen het zelfs het ‘Hof van Wondelgem’. Het bevindt zich aan het eindpunt van de Lusthoflaan bij de Botestraat. Vermoedelijk was dit al sinds minstens de jaren 1600 een omwalde hoeve. In 1802 werd er een mooi landhuis gebouwd in neoclassicistische stijl met zuilengalerij en fries. Het landhuis, aangeduid als “maison de campagne“, was bedoeld voor zondagse uitstapjes van de in het stadscentrum wonende eigenaars en diende in de winter als vorstvrije orangerie. Na de Tweede Wereldoorlog werd het gebouw vervangen door een woning in modernistische stijl. Het park met ijskelder, vijver en kleine Duitse bunkers bleef gelukkig bestaan.
III OOK DAT NOG: de verdwenen burcht
Op 8 september 1379, werd een burcht van graaf Lodewijk van Male, gelegen in de Wondelgemse Meersen, door de Gentenaren, onder aanvoering van Jan de Leeuw, kapitein der Witte Kaproenen, in brand gestoken en grotendeels vernield. Jan de Leeuw was de bijnaam van Jan Yoens of Hyoens. Het kanaal dat de Bruggelingen wilden graven – op aansturen van de graaf – zou concurrentie opleveren voor de waterverbinding ‘Leie-Lieve-zee’! Lees meer op deze blog: ‘De verdwenen burcht van Wondelgem‘
Bronnen: Inventaris Bouwkundig Erfgoed Vlaanderen – Brouwer, F. – De kastelen van het Gentse buitengebied – Heemkundige kring De Oost-Oudburg – Kadasterarchief Vlaanderen – Stadsarchief Gent – Straatnamenboek Gent – Inventarisch Onroerend Erfgoed, Wikipedia, Universiteitsbib Gent
De uitvergrote foto bovenaan de pagina komt uit ‘Red Starline’ en toont het verdwenen kasteel ‘Lummerzheim’
Bekijk ook op deze blog:
Lees ook op deze blog:
