persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
Wabliefteru asteblieft II
Gentse gezegden voor ‘dummies’
VOLK – 30 januari 2022 – Als een rasechte Gentenaar zegt dat “de breudses veur ’t veinster liggen”, moet je niet meteen denken aan de warme bakker. Hij bedoelt helemaal wat anders. Soms zijn de Gentse volksgezegden grappig, soms grof. Heel vaak maken ze ook gewag van mannelijke edele delen…
Lees ook Wabliefteru asteblieft I: Volkse plaatsbepalingen
Het stikt van de “kluute” in Gentse volkse gezegden
Als de Gentenaar zegt: “da weete mijn kluuten uuk en ‘t zijn gîen alvekoate“, bedoelt hij: “dat weet toch iedereen, dat spreekt voor zich”
Met het gezegde “trekt en oar uit zijn kluute, ’t zal klinke gelijk een belle” geeft hij aan dat de persoon waarover het gaat gierig is.
Het gevleugelde “vrienden en gebuuren den diene es zijn kluute goan schuure” betekent simpelweg dat iemand weg is.
Als “’t kluten van druug oaringen zijn“, is het onzin.
Als het verkeerd is, “ést kluutvis”
Van een slimmerik wordt dan weer gezegd dat “aa vossekluute ee geeten“.
Iemand iets wijs maken wordt vertaald als “iemand een vaaze in zein kluute droaje“.
Iets van niemendalle is “kluute van druugen oarink“.
Iemand die zich vuil heeft gemaakt, is “zuu zwart of muurkes kluute“. Met dat ‘Muurke’ wordt een Afrikaan bedoeld. Mooren zijn Noord-Afrikanen, maar voor de Gentenaar geldt dat bij uitbreiding voor alle Zwart-Afrikanen.
“Aa moe op een liere stoan om eerbeeze te trekken”
LICHAMELIJKE CONDITIES
Komen er veel ‘kluute’ in de gezegden voor, zo ook prikkelen ‘boezems‘ de Gentenaars tot straffe uitspraken.
Een vrouw die een grote boezem heeft, ontlokt het gezegde: “veel volk in de stoase” of nog “de breudses liggen veur ’t veinster“.
Als “de konijntses mee uldere neuze tegen den droad stoan” priemen de tepels door haar kledij.
Lelijk zijn, scheel kijken, te klein zijn… ook daarover laat de Gentenaar zijn fantasie de vrije loop…
Over iemand met een lelijk gezicht luidt de kwetsende spot: “ee aa en muile om ne guidon oop te pleuje“. Of nog: “”da azuu ne kop op en virken stond, ‘k en at vanzeleve gien uuflakke mier“.
De volgende lichamelijke kenmerken worden evenzeer op bijtende opmerkingen onthaald.
Over iemand die scheel kijkt: “zijn ien uuge zegt sloapwel tegen ‘ t andere“.
Als de persoon een gezicht vol met sproeten heeft: “Aa ee in de stront gebloaze“.
Is zijn gezicht te spits: “smaat er en bruut noartoe en t’kom gesneeje weere“.
Is hij te klein: “aa moe op een liere stoan om eerbeeze te trekken“.
“Z’ hee poalink g’eeten.”
Voor iemand zwanger is, kan de Gentenaar blijkbaar niet genoeg gezegden bedenken. Ze zijn talrijk en worden in rasechte taboetaal gebracht:
“Z‘hee tegen een ronde tafel geleupen.”
“Z’ hee nen hoarink ingeslikt zonder groate.”
“Heuren hutsepot es aangebrand.”
“Z’ hèn heur nen trok gedroaid.”
“Z’ hee poalink g’eeten.”
“Z’ hee heur een buile gelupe.”
“Z’ hee poreisoepe g’eete.”
“Z’ hee biljoart gespeeld.”
“Ze goa winkol hèwe: heuren tuug steekt uit.”
“Ze moe kippe.”
GEESTELIJKE CONDITIES OF PERSOONLIJKHEDEN
“Nen dwoazen irpol” is iemand die dwaas en irritant is. Over een goedaardige simpele van geest kan dan weer gezegd worden: “veur em schept God den dag en moed’r schept de soepe“.
Is de mens gewoon maar kort van memorie, dan “omtêwt aa van tsnoens tot ten twoalve“.
Een gierigaard “ee trekleer in zijnen portemonnaie.” Of nog: “Aa és van Êwenoarde in de Kraagstroate.”
“’t Schoap és de preute af.”
OMSTANDIGHEDEN
Als de arbeid of de poging zinloos is, of het resultaat niets is, zegt de Gentenaar:
“’t Es woater poempe in een mande.”
“’t Es potirde.”
“’t Schoap és de preute af.”
“Stront mee regewoater.”
Verblijft hij/zij ergens waar ’t goed is, dan gelden de gezegden:
“Ier éster peper en zijt.”
“Ier goade giene peper kakken.”
“De blieke zijn gebakke.”
Als ’t gedaan is, afgelopen is, of het einde nadert…
‘Hij gaat achteruit. Hij ziet bleek. Het is bijna afgelopen. Hij is bijna dood.’ Dit wordt in Gentse gezegden omgezet als: “Aa goa veuruit gelaak de zieldroaiers. Aa moe bleuze gelaak ne sniewlekker. Ze zijn mee den hoend noar de smesse. Aa és bekans noar Bataclava.” In ‘zieldroaiers‘ staat ‘ziel‘ voor ‘zeel’, wat touw betekent. Touwdraaien uit kleinere touwtjes gebeurt door achteruit te stappen. Met dank aan Hilde Deschrijver.
Je merkt het, het oeroude Gents kan behoorlijk vulgair zijn. Door die volkse gezegden klinkt een tijdsgeest door. Misschien, of hopelijk niet meer de tijdsgeest van vandaag. Wie zei ook alweer: ‘De Tael is gansch het Volk‘? 😉
Bron: MWB, Mijn Woordenboek, Gents
Lees ook Wabliefteru asteblieft I: Volkse plaatsbepalingen
Lees ook op deze blog:
