persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
Dit artikel werd opgenomen in de Nieuwsbrief van de Gentse Gidsen, GG Flits, op 21 april 2017
EVENT/ STAD – 06 april 2017 – De ‘Buren van de Abdij’ – die van de Abdij van Sint-Baafs natuurlijk – gingen recent buurten in een kerk die al vele jaren zo goed als nooit meer gebruikt wordt. De deuren gaan haast nooit meer open. Maar de Buren namen iedereen die dit wou met hun mee .
Creëerde de Buren van de Abdij op die manier een event in de Sint-Annakerk – met gidsen en al – dan creëren wij graag een denkbeeldig event door je eerst even mee te nemen op een tijdruimte-wandeling, vertrekkende van een oude middeleeuwse zuidoostelijke stadspoort naar de groene ooie, de plek waar de kerk veel later werd gebouwd – want ze is jong: ze stamt uit het midden van de 19e eeuw. Bij de start van onze wandeling ligt die toekomstige bouwplek net binnen de nieuwe stadsmuren.
Je bent in de laat-13e eeuw
Je bent in de laat-13e eeuw en loopt door de Braempoort, die drie eeuwen eerder werd gebouwd. Je doel is om naar het nieuwe stadsgebied aan de Muinkmeersen te wandelen, bij de gegraven Schepenvijver, een militair bolwerk eigenlijk.
Oostelijk, bij de Schelde, bevindt zich de Koepoort. Aan het eind van de Brabantdam ligt de Hooipoort. De Schepenvijver ligt aan je rechterkant. Het gebied krijgt later ook de naam Overschelde.
In het nieuwe stadsgebied ligt het Begijnhof Onze-Lieve-Vrouw Ter Hoye. Dit werd opgericht in 1234, De naam is er niet toevallig gekomen. Het gebied ligt op een ooie, een grasvlakte omringd door water. Aan de linkerkant vloeit de Nederschelde en aan de andere kant loopt de Oude Schelde nog. De ooie wordt als bleekweide gebruikt.
Vandaag is er daar nog een steegje dat de Groene Ooie heet.
Het uiteinde en de westzijde van het begijnhof wordt beschermd door een nieuwe stadsmuur. De andere zijde ligt aan de boorden van de Nederschelde. De muur aan het uiteinde van het begijnhof heeft twee torentjes. Eentje op de hoek van de Nederschelde en eentje op de hoek van ’t Klein Scheldeken, een kanaal gegraven tussen Oude Schelde en Nederschelde, teneinde een complete omwalling van het gebied te hebben.
Het torentje aan de kant van de Nederschelde bestaat vandaag nog. Alleen, het ligt in een ommuurd privé tuintje van een van de huisjes. Vandaag is het een ruïne.
Er loopt een oude weg langs de westelijke muren van de begijnhofmuren, richting Brussel. De weg is het verlengde van de Brabantdam: de Lange Violettestraat. Daar waar de weg ’t Klein Scheldeken kruist, ligt de Vijfwindgatenpoort. (Lees in het Archief van deze blog: Vijfwindgatenstraat en de verborgen toren)
Van de 14e naar de 17e eeuw
Aangekomen in de 14e eeuw, heeft de Vijfwindgatenpoort geen betekenis meer. De stad heeft zich een stukje uitgebreid. De oude weg naar Brussel mondt nu uit in twee poorten: de Sint-Lievenspoort en de Brusselsepoort, in een ander tijdperk ook wel Keizerpoort genoemd.
Midden de 15e eeuw, na een lange belegering, vindt buiten de muren van de stad – in Gavere – een bloedige veldslag plaats. (Lees op deze blog: Duizenden Gentenaars in de pan gehakt)
Even verderop – dit is een tijdruimte-wandeling – eind 16e eeuw is de zuidoostelijk stadsgrens nog meer opgeschoven: tot aan de Rietgracht.
Even later ben je in de 17e eeuw. Naast Ter Hoye staat nu ook de Abdij Nieuwen Bosch ofte Nieuwenbos ofte Notre Dame au Bois, langsheen de Nederschelde.
Een buurtkapel, gewijd aan Catharina van Alexandrië, aan die oude weg, de Lange Violettestraat, is van gedaante veranderd en staat er in een barokke uitvoering. Deze kapel zal een eeuw later vervangen worden door de Sint-Annakerk.
En dan wandel je ineens in het midden van de 19e eeuw
Aan de rechterzijde van wat ooit de ooie is geweest – de Oude Schelde is gedempt – rijst het Zuidstation uit de grond. Ook de Schepenvijver is verdwenen. Hier is de 19e eeuw.
Langs de Muinkschelde staan fabrieken die bevolkt worden met verpauperden. Die wonen overal in beluiken en stegen, waar soms erge ziektes uitbreken, zoals de pest en cholera.
De kapel is een gigantische kerk geworden. Eén met een bijzondere uitstraling. Bij die kerk zijn, naar Parijs model, strakke lanen getrokken die op pleinen uitkomen. Neoclassicisme alom.
Bij de bouw van de kerk is veel gesakkerd en geruzied geweest. Een Schepen van Openbare Werken heeft al die tijd de touwtjes stevig in handen gehouden. Niet alleen voor de aanleg van de lanen en het plein voor de kerk… ook op het vlak van het kerkontwerp en kerkbouw. De kerkgevel moest imponeren. En dat doet hij: het is het belangrijkste gebouw in de stad in Rundbogenstil.
Het kerkschip moest ruim en open zijn. Er moesten 1.000 personen in kunnen, niet gehinderd door pilaren. Dit hoogstandje kon, dankzij een industriële toepassing voor een dakconstructie. Een eersteling voor een kerk,. Met dank aan de techniek van Polonceau.
Het beeldhouwwerk: neogotisch. De interieurbekleding: monumentale muurschilderingen, byzantijns, exotisch. Te beschilderen oppervlakte: 4.000 m2.
De tijdsgeest is niet alleen bar omwille van de sociale tegenstellingen. Ook de verstandhouding tussen overheden – meestal liberaal, vrijzinnig, vrijmetselaar – en het kerkinstituut heeft een dieptepunt bereikt. De kerk zit in de hoek van het antiklerikalisme.
Dan sta je daar ineens in de kerk aan het begin van de 21e eeuw
Dan sta je daar ineens in de kerk aan het begin van de 21e eeuw, samen met de Buren van de Abdij. Ruim anderhalve eeuw na de opening van de kerk is de tijd veel veranderd.
Een straatnaam bij de kerk herinnert nog aan aan het verdwenen Zuidstation. Ook de dierentuin er achter bleef enkel overeind in een aantal straatnamen. En de mondaine chalet-cafés in de Muinkmeersen liggen onder de zoden van het Koning Albertpark.
Auto’s en bussen cirkelen nu onafgebroken rond het kerkplein richting Keizer Karelstraat en Tweebruggenstraat. De citees zijn verdwenen of gerenoveerd. De Visserij en Portus Ganda is voor hip volk. Het Zuidstation ruimde plaats voor dienstencentra, een cultuurpaleis en een winkelcomplex. De Oude Schelde ligt allang verzopen onder het Koning Albertpark.
In die 21e eeuw staat de kerk nog overeind. Al is ze kil. Ze staat al zo lang leeg. Toch blijft ze statig. Wat staat er mee te gebeuren? De kerk is nu eigendom van de stad, die er een herbestemming voor zoekt. F.D.
Zit er een schandmerk op de kerk? Lees daarover op deze blog: OPINIE. Deel I – Het gaat dagen in het oosten en OPINIE. Deel II – Er zit een schandmerk op de Sint-Annakerk
Lees ook op deze blog:
