De ‘Bijloke’ was niet zo maar een hospitaal, maar een hele geschiedenis

STAD – 14 mei 2025 – De ‘Bijlokesite’ is een plek met een lange geschiedenis en een speciale betekenis voor Gent. Zowat 750 jaar was deze plek een centrum van ziekenzorg. Zusters van een abdij verzorgden de taken in het hospitaal. Er werd ook een klooster opgericht.

De verre wortels van het hospitaal liggen in de Sint-Niklaasparochie, alwaar een tehuis voor zieken werd ingericht. Dit tehuis werd in 1201 door een brand vernield. Daarna verhuisden de zieken naar de Sint-Michielsparochie, in Onderbergen. Het ziekenhuis werd uitgebaat door de zuster van Volkaard uten Hove, kanunnik in Rijsel. Ze heette Geertruid en werkte er o.m. met haar nichten. uten Hove had een grote woning aan de Vrijdagmarkt.

De Bijloke ontstond in een meander van de Leie

In 1228 schonk graaf Ferrand (echtgenoot van Johanna van Constantinopel) aan het ‘Utenhovehospitaal’ een stuk grond buiten de stadsmuren en palend aan de ‘Bijloke‘, wat de naam was van een omsloten land binnen een Leie-arm. Nog in hetzelfde jaar werd een aanvang genomen met de bouw van een hospitaal. Het was klaar in 1229. De site werd in 1241 bij de stad gevoegd. 

Toen de zorgfunctie toevertrouwd aan de zusters van de abdij ‘Onze-Lieve-Vrouw Ten Bos’ in Lokeren – ook een Uten Hove stichting – werd vlakbij een klooster opgericht. In 1228 werd aldus een cisterciënzerinnenklooster gesticht.

Hospitaal en abdij werden genoemd naar de plaatsnaam ‘Bijloke’ . Die verwijst naar een besloten/omsloten gebied, moerassig door de ligging te midden van het Leie-alluvium. Dit is klei, slib, zand, grind… afgezet door stroming van de Leie die daar toen sterk meanderde en pas later werd rechtgetrokken.

In 1566 hadden abdij en hospitaal sterk te lijden onder de ‘Beeldenstorm‘. De religieuzen verlieten het klooster in 1578 en keerden pas terug in 1585.

In 1797, na de annexatie van de Zuidelijke Nederlanden door Frankrijk, werd de abdij afgeschaft en verlieten de zusters de Bijloke. Zij keerden enkele jaren later terug en namen hun intrek in de 17de-eeuwse abdijvleugels. Dit stond vanaf dan bekend als het Bijlokeklooster. In de overige abdijgebouwen was tussen 1805 en 1911 een oudemannenhuis ondergebracht.

In 1578 en 1797 werden de zusters uit de Bijloke verjaagd, zoals hier al vermeld, en in 1807 nogmaals. Wegens de aanhoudende problemen besloten de zusters uit te zien naar een ander onderkomen. In 1874 namen de eerste zusters dan hun intrek in het nieuwe klooster, dat onder Gentenaars de veelbetekenende roepnaam ‘de Refuge‘ kreeg en zich geleidelijk ontwikkelde tot een gerenommeerde heelkundige kliniek en kraamkliniek. De gebouwen waren een voormalige fabriek van Van Caneghem (die zorgde voor het ‘Blindenhuis’ aan de Coupure).

Van dan aan werd het hospitaal beheerd door de ‘Commissie der Godshuizen’, later de ‘Commissie van Openbare Onderstand’. De gebouwen van de Bijlokesite vervullen geen religieuze of verzorgende rol meer. De 14de-eeuwse abdij, het 17de-eeuwse klooster en de 21ste-eeuwse nieuwbouw vormen samen het stadsmuseum ‘STAM‘. In het aanpalende 13de-eeuwse hospitaal heeft
‘Muziekcentrum De Bijloke‘ een prachtig onderkomen gevonden. De Bijloke-site is een perfecte symbiose van oud en nieuw. Daarnaast bevinden er zich nog tal van andere culturele organisaties, waaronder de ‘School of Arts‘.

Bronnen: ‘VisitGent‘ – Stad Gent – Ruben Willaert over het Bijlokehof, april 2017 – De Refuge – Stad Gent – Stad Gent – De Refuge

De Bijlokesite herbergt diverse evenementen

Lees ook ons verhaal in het kader 

Ook dit nog: burggraaf Hugo II