persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
door Beatrijs De Vos
Mijn bevindingen over de telgen uit het gezin Van Rysselberghe zijn zo talrijk geworden dat ik ze heb gegroepeerd in negen verhalen. We zullen die per drie aan je voorstellen. 1. Het gezin Van Rysselberghe 2. François 3. Charles 4. Julien 5. Octave loopbaan 6. Octave: drie opmerkelijke gebouwen (hieronder) 7. Theo 8. Sylvie & Max 9. Jenny
VOLK/ STAD – 17 januari 2022 – In dit deel staan we stil bij drie opmerkelijke gebouwen van Octave Van Rysselberghe (1855 – 1929), in het bijzonder: het Warenhuis Dutry-Colson, het Huis Otlet en het Grand Hôtel Bellevue. Deze werken werden gerealiseerd toen hij ca. 30, 40 en 50 jaar oud was, in Gent, Elsene en Westende. Hij hanteerde hierbij drie verschillende stijlen: neoclassicisme, art nouveau, premodernisme.
Warenhuis Dutry-ColsoN
In 1885 bouwt Octave (30 jr) het warenhuis Dutry-Colson in de Veldstraat in Gent. Het wordt plechtig geopend op 28 mei 1888.
In 1812 was daar de winkel De Paternoster gesticht door Colson-Jannaert. De zaak ging in 1859 over naar Dutry-Colson, wat de vertrouwde naam werd. In 1880 kocht de familie de achterliggende fabriek als opslagruimte (nu brasserie restaurant Pakhuis). In 1885 werd het warenhuis vernieuwd. Blijkbaar mocht het iets kosten: Octave Van Rysselberghe werd gevraagd voor een monumentaal hoekhuis (nu kledingwinkel Massimo Dutti). Deze winkel, ‘De Groote Paternoster’, bood oorspronkelijk ijzerwaren aan, maar evolueerde met de jaren richting huishoudartikelen en verwarmingssystemen.
“Wanneer men iets niet vond dat betrekking had op het huishouden of het een of andere ambacht, zei men: ga eens kijken bij Dutry-Colson, die zullen dat wel hebben.” (Ghendtsche Tydinghen, Vol 31 Nr 4, 2002 – Hugo Collumbien, GENTSE MEMORIEDAGEN: 25-26-27-28 MEI)
“Aan het einde van de 19de eeuw duiken de eerste warenhuizen op in Gent, aanvankelijk ondergebracht in bestaande panden in de Veldstraat. Dutry-Colson was het eerste warenhuis waarvoor een specifiek, nieuw gebouw werd opgetrokken. Typisch aan het warenhuis was de uitstalling van een zeer groot assortiment koopwaar, alles met een vaste, geëtiketteerde prijs. De klant kon tussen de koopwaar flaneren, alles duidelijk bekijken en prijs en kwaliteit afwegen, en dit alles terwijl vriendelijke winkeljuffrouwen ter beschikking bleven. Selfservice deed pas zijn intrede in de jaren 1960.” (Leen Meganck, Als een modieuze dame – De winkelpui in de Gentse Veldstraat)
Dit is een vroeg werk van Octave, waarbij hij zich inspireert op historische stijlen. Dat had hij in zijn opleiding meegekregen en het was gebruikelijk in die tijd. Er zijn kenmerken van de Italiaanse renaissance (15de-16de eeuw – neorenaissance) en ruimer van architectuur uit de oudheid: neoclassicisme.
Op de gevel van het warenhuis Dutry-Colson bevinden zich vier reliëfplaten. Ze zijn het werk van de Gentse beeldhouwer Hippolyte Le Roy (1857-1943), gesigneerd en gedateerd (1887). Ze stellen twee mannen en twee vrouwen voor, elk met gereedschap dat te koop was in de winkel.
2. Een vrouw die op het land werkt met spade, kruiwagen en korenaren op de achtergrond
4. Een smid met lederen werkschort, hamer en tangen.
Zoals bij alle winkelpuien in de Veldstraat (en elders) is ook bij Dutry-Colson de gevel op de begane grond ‘aangepast’. De oorspronkelijke ingang is er niet meer. En in 1981 is het zeer typisch, interessant interieur tot op de grond afgebroken (Hugo Collumbien).
Huis Otlet
In 1894-98 bouwt Octave (ca. 40 jr) het ‘Huis Otlet‘ of ‘Hôtel Otlet’, op de hoek van de Livornostraat en de Florencestraat te Elsene. Het interieur is het werk van Henry Van de Velde (1863 – 1957), de architect van de Gentse boekentoren.
Via zijn broer Theo is Octave in contact gekomen met Paul Otlet. Dat was een ondernemer en jurist die, lang voor er sprake was van het internet, op het idee kwam om alle beschikbare kennis voor iedereen toegankelijk te maken. En ook startte met de uitvoering van dat idee.
Het huis Otlet is een art-nouveaugebouw. Deze stijl, ook ‘Jugendstil’ genoemd, (ca. 1890 – 1914) is bewust nieuw, zoals de naam zegt. Men keert men zich radicaal af van historische stijlen en academisme.
De gevel van het huis Otlet bevat heel wat in- en uitspringende elementen (portiek, erkers, balkons …) in verschillende vormen. Er zijn ook verschillende types vensters, vaak gegroepeerd per drie. Zo komt het geheel levendig over, ook omdat dit alles niet altijd symmetrisch geplaatst is. Er is wel eenheid door de horizontale lijnen aan de plint, in het midden en bovenaan, onder de kroonlijst.
De gevel is vrijwel eenkleurig door het gebruik van soorten natuursteen met gelijkaardige lichte kleuren. De enige versiering is een fries onder de kroonlijst, met arabesken en sint-jakobsschelpen op een blauwe ondergrond.
De levendige opbouw van de gevel weerspiegelt de complexiteit van de indeling binnen. Daar is het interieur door Henry Van de Velde rijkelijk uitgewerkt, met motieven uit de natuur, golvende lijnen en rijke materialen. In de ‘art nouveau‘ worden ook meubels en interieurelementen uitgewerkt door de architect.
Voor art-nouveau-architecten is licht heel belangrijk. Er zijn veel vensters, vaak met kleurig glas in lood.
Zoals vaker in deze stijl heeft dit gebouw een centrale ruimte met een trap, verlicht door een koepel boven.
Het middelpunt van het interieurontwerp is een glas-in-loodraam met een bloemmotief. Het scheidt de woonkamer van de grote trap en geeft deze laatste extra licht, naast wat van boven invalt.
© Bruxelles5
pic Bastin & Evrard © MBHG.
Het interieur van Van de Velde is typerend voor de art nouveau. Het gebouw van Octave toont een soberder variant van deze stijl. Het geheel straalt de rijkdom van de familie Otlet uit. Art nouveau was een stijl voor de rijke burgerij.
Grand Hôtel Bellevue
Édouard Otlet (1842 – 1907), de vader van Paul, was een Brusselse bankier die fortuin gemaakt had met de aanleg van spoorlijnen en tramlijnen in heel Europa. Hij kocht ook heel wat grond aan de Belgische kust, waar hij de nieuwe badplaats Westende wou bouwen. Op het einde van zijn loopbaan kreeg hij met tegenslagen en een faillissement te maken, maar de bouw van de badplaats werd verder gezet, eerst door zijn zonen Paul en Maurice, daarna door een aantal NV’s, allemaal in handen van Brusselaars.
Vermits Octave Van Rysselberghe voor Paul een prachtige woning had gebouwd, was het logisch dat die hem betrok bij de werken in Westende. Octave was er actief als stedebouwkundige: hij bepaalde mee de aanleg en het stratenplan van Westende. En hij realiseerde er een aantal gebouwen, waaronder villa’s en zijn meesterwerk (ca. 50 jr), het ‘Grand Hôtel Bellevue‘ , ook ‘De Rotonde’ genoemd (1909-11), een mondain hotel aan de Zeedijk met 225 bedden.
Catholic University of Leuven, Belgium
De Eerste Wereldoorlog was catastrofaal voor Westende-Bad. Het Grand Hôtel Bellevue bleef er als enige groot gebouw overeind. De stevige constructie uit gewapend beton bood weerstand, maar het was zwaar beschadigd. De Duitsers hadden luchtafweer op het dak geïnstalleerd en het werd onder vuur genomen door de geallieerden. De herstellingswerken werden geleid door Octave.
(21-4-2018) pic www.routeyou.com/nl-be/location/view/47922376/
Ook tijdens de tweede wereldoorlog liep het gebouw schade op. En daarna was Westende-bad zijn aantrekkingskracht kwijt: in het kusttoerisme liet de verschuiving van villa’s en hotels naar appartementen zich voelen. Nu is de hotelfunctie er niet meer, het gebouw is onderverdeeld in appartementen. Zo is het bewaard gebleven, maar het is dringend aan restauratie toe.
Het plein vóór het gebouw is naar Octave genoemd.
Qua constructie en materiaal is het Grand Hôtel Bellevue voor zijn tijd zeer vooruitstrevend. Het is één van de eerste toepassingen van betonnen skeletbouw in België. Voor de gevelpleister werd bij de bouw gebruik gemaakt van vrij innovatieve cementgebonden mortels (erfgoedstudio.be/). De gevel toont zo imitatie natuursteen, met voegen geschilderd in een contrasterende oranje kleur.
Ook qua stijl is het gebouw vooruitstrevend. Octave verlaat de art nouveau en gaat verder in de richting van het modernisme. Dit pre-modernisme combineert hij weer met elementen uit de Italiaanse renaissance. Bij de herstellingswerken na de Eerste Wereldoorlog geeft hij het gebouw een nog strakkere, meer modernistische uitstraling.
Modernistisch zijn de strakheid en soberheid, de eenvoudige volumes en vlakverdelingen.
Wat duidelijk op de Italiaanse renaissance geïnspireerd is, kan je zien in de volgende afbeelding:
rechts ter vergelijking een renaissancegebouw (Basilica Palladiana, Vicenza, 15de eeuw)
16 baden met warm zeewater” – pic beeldbankkusterfgoed.be (pic uitklikbaar)
noten
Neoclassicisme: Gebouwen – en kunst in het algemeen – uit de oudheid, vnl. uit Griekenland, werden vanaf de renaissance als een ideaal beschouwd en kenmerken ervan bleven bijna de hele verdere architectuurgeschiedenis in meerdere of mindere mate aanwezig. Vandaar de verwijzing naar ‘klassieke’ kunst in de benaming (NEO)CLASSICISME. Ze waren essentieel in de opleiding zoals die gegeven werd in kunstacademies tot het einde van de 19de eeuw. De Franse Académie des Beaux-Arts had grote invloed in Europa, zodat men ook spreekt van ACADEMISME. Meer specifiek is er ook NEORENAISSANCE, met een herneming van kenmerken die eigen zijn aan de renaissance, hoewel die periode zelf ook ‘klassieke’ kenmerken herneemt. De termen worden dan ook wel door elkaar gebruikt.
Belangrijkste bronnen
Voor deze bijdrage is uit uiteenlopende bronnen geput, waarvan een aantal vermeld zijn in een voetnoot. Ook geraadpleegd zijn: Inventaris Onroerend Erfgoed, Grand Hôtel Bellevue, Routeyou
Jos Vandenbreeden (1985). Het Belle-Vuehotel en de Rotonde (1910-1985) te Westende, een monument. In: M&L (Monumenten en Landschappen), 4de JAARGANG. NR. 2 – MAART-APRIL 1985 (M&L 4-2.pdf) blz. 6-11
Jan Steeman, diverse onderzoeksresultaten – waarvoor dank
1. Het gezin Van Rysselberghe 2. François 3. Charles 4. Julien 5. Octave loopbaan 6. Octave: drie opmerkelijke gebouwen (hierboven) 7. Theo 8. Sylvie & Max 9. Jenny
Lees ook op deze blog:
