STAD – Ruziënde nonnen en monniken en het ontstaan van de Bijloke

STAD – 22 februari 2020 – Uit een oud boekwerk waarin wetenswaardigheden uit de monden van onze voorouders waren toevertrouwd, leren we heel wat over de ontstaansgeschiedenis van de Bijloke. Hoogwaardigheidsbekleders  kwamen tussen. Externe nonnen werden aangetrokken. Broeders deden het zware werk. Nonnen en monniken maakten ruzie over geld.

In een referaat over “Middeleeuwsche gasthuizen” verkoopt hij graag – her en der bij elkaar geharkte – wijsheden. “Een gasthuis, volgens de denkbeelden van de Middeleeuwen, ” aldus Alfons Van Werveke, “is een groote zaal, waarin twee drie, vier rijen alkoven staan, aan de eene zijde voor de mannen, aan de andere voor de vrouwen. in één bed lagen één of twee zieken, niet zelden lijdende aan twee verschillende kwalen. Daaruit moet men niet opmaken, dat men geen smetziekten kende, maar deze waren zeker niet alle vastgesteld.” Het oude gasthuis had een zaal, zo beschrijft Van Werveke, van 55m lang en 16m breed, en met een nok die 21,50 hoog ligt.

We komen in zijn geschriften ook te weten dat de melaatsen toch wel anders behandeld werden, en vooral: in afzondering werden geplaatst buiten de stad. Dit was dan “op het Zieklien (Zieke lieden)”. De plaats wordt niet nader bepaald. Niettemin is geweten dat de straatnaam Zieklien – tussen Voskenslaan en Sint-Pietersstation – verwijst naar die plek. Er wordt gespecifieerd dat de pestlijders naar de Vijfwindgatenstraat moesten, waar later de kazerne werd opgericht. (Hollain?)

De in 1229 opgerichte Bijloke bestaat nog steeds ten tijde van Van Werveke, en is nog steeds in gebruik als ziekenhuis. Dit zal natuurlijk zo blijven tot de bouw van de “nieuwe Bijloke” die in 1982 ontstond aan de Watersportbaan en later werd omgedoopt tot Jan Palfijnziekenhuis. Maar de brave man zal dit zelf niet meer meemaken, gezien hij al in 1932 overleed. Hij werd geboren in 1860. (Het boek waaruit we putten, is uitgegeven in 1936 en is dus postuum uitgegeven)

Over de wortels van het ziekenhuis vertelt Van Werveke: “Op het einde van de XIIe eeuw had Everdeus Wittoc in een woning van de St.-Nicolaasparochie te Gent een tehuis voor zieken ingericht. Het gebouw werd in 1201 door een brand vernield. (…) Aldus was het klein gasthuis naar St.-Michielsparochie overgebracht, nevens de kerk in Onderbergen.”

Van Werveke geeft een belangrijk detail over de exacte ligging van dit ziekenhuis toen: “zoals het daar stond tusschen St.-Michielskerk en het huis van Zeger Parijs, waar de Predikheeren, die Ferrand van Portugal, graaf van Vlaanderen, gedurende zijn gevangenschap (17 juli 1214 – 6 januari 1227) van Parijs naar Gent had gezonden, een onderkomen hadden gekregen.” Met andere woorden: tussen Het Pand en de Sint-Michielskerk.

Het gasthuis werd bestuurd door de abdis en haar nonnen. De aanwezigheid van broeders in deze vrouwelijke omgeving was noodzakelijk voor het uitoefenen van het zwaar werk: het vervoer van zieken en van doden.
“De nonnen die de zieken niet verzorgden, mochten niet talrijker zijn dan vijf en twintig” schrijft van Werveke. “Ze behoorden meestal tot den gegoeden stand. Alzoo waren er in de XIVe eeuw Vaernewijck’s, alsook een zuster en een nicht van Jacob van Artevelde.”