STAD – Minder gekende aspecten van de Groentenmarkt


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

STAD  07 juli 2020 – Over: de houten huizen die voorheen op de plek van het bankgebouw stonden, over de ‘Grote Steur’ en allerlei over het ‘Groot Vleeshuis’. Lees dit verhaal in combinatie met het eerder gepubliceerde ‘Groeten van de Groentenmarkt en de Pensmarkt‘. Je vindt hier enkele bijzonderheden ter aanvulling op dat verhaal.

Op deze afbeelding naar een schilderij van 1650 van Jan Baptist De Noter (Atlas Goedghebuer) zie je links de houten huizenrij die eigendom was van de Sint-Pietersabdij en die later vervangen werd door het nu gekende gebouw van de Europabank in Louis XVI stijl.
Voorheen stond daar dus een monumentale houtbouw, verdeeld over zes woningen met een winkel. Het geheel troonde vijf treden uit boven de toenmalige vismarkt, nu Groentenmarkt. Een stuk grond voor het gebouw, dat ook tot de “Heerlijkheid van de Sint-Pietersabdij” behoorde, werd afgebakend met arduinen paaltjes.
Sinds de 18e eeuw vocht de Stad dit voorrecht van de abdij aan.
Vooraleer de bank in de nieuwe stenen bouw kwam, was daar eerst een Gasthof en een kleermakerswinkel ‘Schotland’ gevestigd.

Een “heerlijkheid’ van de Sint-Pietersabdij – – Schilderij Jan Baptist De Noter  via VD William
Alvorens de Europabank er zetelde: linkerkant gebouw was kleermakerswinkel ‘Schotland’ – pic Gent-Geprent
Alvorens de Europabank er zetelde: de rechterkant was een gasthof – pic Gent-Geprent

Let (op de afbeelding van De Noter) op de gevel rechts, gekend als het huis “De Steur”, welke nu nog bestaat. De naam werd eerst neergeschreven in de jaren 1400. Dit huis was oorspronkelijk eigendom van de vleeshouwersfamilie De Ketelboutere. Vanaf de 16e eeuw deed het dienst als handelsruimte met boven stapelruimte, allicht voor graanopslag. In 1571 werd het opgesplitst in de “kleine Steur” en de “Grote Steur”. In 1884 werd het laatst gerestaureerd. “Steur” is ook de naam van een zoetwatervissoort.

Tussen het Gildehuis van de Visverkopers (op de hoek met het terras van  het ‘Waterhuis aan de Bierkant’ en de ‘Grote Steur’ stonden nog twee gelijkaardige trapgevelhuizen.

Groentenmarkt – de ‘Grote Steur’, thans Salon de Gaufre. De ‘Kleine Steur’, thans ‘Orient’
Groentenmarkt: ‘Gildehuis der Visverkopers’ – Schuddevisstraatje – ‘Goûts et couleurs’ – ‘Neuhaus’ – de ‘Grote Steur’

Ook over het dakgebinte van het Groot Vleeshuis valt iets bijzonders te vertellen. Het werd vervaardigd door de Minderbroeders die toen een klooster hadden op de plek waar het oud Gerechtsgebouw staat: bij Leie en Ketelvest. Om de handel op het plein niet teveel te hinderen, “prefabriceerden” de broeders grote delen van het dakgebinte in hun klooster. Vervolgens werden die delen naar het plein gebracht.

Groentenmarkt – Groot Vleeshuis – dakgebinte

Vanaf de jaren 1200, of misschien al eerder, stond er al een houten Vleeshuis op de Groenten-, toen Vismarkt. Dit exemplaar was minder groot en stond allicht anders op het plein ingeplant. Met name: met het front naar de Leie in de plaats van met de langszijde zoals het stenen Groot Vleeshuis dat vanaf de beginjaren 1400 ter vervanging kwam. Omdat de toegang voor de platte vissersschuiten vanaf de Leie tot het plein bemoeilijkt werd door de bouwopstelling, werden onder het gebouw openingen gelaten zodat de schuiten eronder konden varen tot aan het plein. Aan de kant van de Leie – op de Vleeshuistragel – kan je nog de toppen van die bogen zien.
Later werd in het Groot Vleeshuis een kapel bijgebouwd aan de kant van ‘Het Spijker’, een graanopslagplaats die zo genoemd werd opdat ze op palen stond. Ze werd “Kleine Spijker” genoemd, omdat er een “Grote Spijker” op de Graslei staat. Er valt nog een fresco te bewonderen in de kapel. Omstreeks 1500 werden de penshuisjes aangebouwd.
Het Groot Vleeshuis was het enige ambachtengildehuis dat ook als (gezamenlijk) atelier werd gebruikt. In die tijd wou men een concentratie van deze ambacht om beter te kunnen toezien op de kwaliteit en de hygiëne. Buiten op het plein waren er verkoopstalletjes en talrijke openbare voorzieningen, zoals: ca. 50 toonbanken, een grote kapbank, een “Groenhuys” voor groenvis en stokvis, een “Meynhuys” ofte een veilinghuis.
Sinds eind de jaren 1800 wordt geen vleesactiviteit meer gehouden in het Groot Vleeshuis.

Vleeshuistragel – Groot Vleeshuis – bogen onder het gebouw voor doorgang visschuiten
Groot Vleeshuis – kant “Het Spijker” – pic Martine Watteeuw
Oude vismarkt – centraal op het plein stonden verkoopstalletjes en talrijke voorzieningen

Er was bij de Brabantpoort ook een Klein Vleeshuis. Getuige daarvan: de straatnaam ‘Kleinvleeshuisstraat’ tussen Kouter en Walpoortstraat.

Het leeuwenkopje op het dak van het Groot Vleeshuis is een authentiek overblijfsel van de ‘Sire Gheleyn van Maldeghem‘ dat origineel op de Groentenmarkt (toen vismarkt) stond en onderdeel van een serie schandpalen was om valsemunters te beteugelen. Deze verzameling houten “pilorijnen” ofte schandpalen werden in 1483 vervangen door stenen exemplaren. Het was een verplichte schenking van Sire van Maldeghem wegens inbreuk op de privilegies van de stad Gent. Op iedere pilaar stond een leeuwenkop met afwisselend het banier van Oostenrijk, Bourgondië, Vlaanderen en Gent. De enige nog overgebleven van die leeuwenkoppen staat nu op de gevel van het groot vleeshuis. Na de Wereldtentoonstelling van 1913 werd een herdenkingspaal, afkomstig van de tentoonstelling, op het Sint-Veerleplein geplaatst.
Lees meer op deze blog: De kleine schatten van het Veerleplein

Sint-Veerleplein – zuil – Sire van Maldeghem – eerbetoon expo 1913 – valsemunters
Groot Vleeshuis – kant Kleine Vismarkt – originele Leeuwenkop – pic Gent-Geprent

De uitgelichte afbeelding bovenaan de pagina toont de oude vismarkt, thans Groentenmarkt – Schilderij Jan Baptist De Noter  via VD William

Terug naar hoofdpagina

NAAR ARCHIEVEN

Naar Facebook

Lees ook op deze blog:

STAD – ARTIKELOVERZICHT 2019-2020