persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina
’t Stad, Malmar, Baertsoen-Buysse en de monniken
ENTREPRENEUR/ STAD – 15 september 2017 – Twintig jaar staat ze leeg, de oude fabriek langsheen de spoorlijn bij het Dampoortstation. Correctie: enkele buurtbewoners kweken er groenten in bakken. De bedrijvensite ligt op de plek waar de monniken van de Sint-Baafsabdij bijen kweekten – vandaar de naam Bijgaardehof/park – dat in de Spaanse tijd verwoest werd. Veel later kwam er de textielfabriek Baertsoen-Buysse. Daarna: het metaalverwerkend bedrijf Malmar. Nu start de stad op de ruïnes van de fabriek met een cohousingproject.
21e eeuw: Wonen
Co-housingproject. Er is vandaag nog helemaal niets te merken van het veelbesproken cohousingproject dat op stapel staat in de oude gebouwen van de fabriek Malmar. Het ene deel van de fabriek staat op instorten en is derhalve niet toegankelijk voor het publiek en het andere schier zo slooprijpe deel is ingenomen door buurtbewoners die er een moestuin inrichtten.
Over drie jaar zouden hier echter een kleine 60 gezinnen onderdak moeten vinden in het cohousingproject van de Malmarsite. In samenspraak met alle partijen ontwikkelt de stad via sogent een masterplan. Er zouden al koopopties getekend zijn.
Muurschilderingen. In het niet toegankelijke gedeelte van het oude fabrieksgebouw – omwille van het instortingsgevaar – zijn heel wat prachtige graffititekeningen te vinden van de beroemde Gentse artiest Roa. (Lees op deze blog: Een “Malmar Roa” in de cameralens) Hij beschouwde de vervallen bedrijfssite zowat als zijn oefenterrein. De stad wil de graffiti zo veel mogelijk behouden en integreren in het project.
persblog.be slaagde er tijdens Open Monumentendag in om via een miniscuul gaatje in een tussenmuur – tussen het begaanbaar en het onbegaanbaar deel van de fabriek – een foto te maken van een Roa-muurschildering. Eerder – allicht voorafgaand aan het toegangsverbod – maakte een fotograaf een prachtige reportage over de talrijke muurschilderingen. Ze zijn te bewonderen op de website van hullabaloo.be
Moestuintjes. In afwachting van de start van het cohousingproject stelt de stad het terrein ter beschikking van de buurtbewoners, die er een moestuin hebben aangelegd. Eén van de drijvende krachten is bioloog Bart Meganck.
Op de oude fabrieksmuur zijn enkele ‘bijenhotels’ opgehangen – niet toevallig, zo lees je verder.
20e eeuw: Malmar, metaal
Malmar werd opgericht in 1947. ‘Mal’ staat voor Malfliet en ‘Mar’ voor Martens, de oprichtingsfamilies. Het bedrijf was oorspronkelijk een kopergieterij. Het evolueerde naar metaalverwerking en werd een belangrijke toeleverancier van Volvo Trucks.
In 1963 kopen de fabriekseigenaars een deel van een terrein bij de spoorlijn dicht bij de Dampoort, dat tot sinds 1885 eigendom was van ‘De Buurtspoorwegen’. Daaronder werd toen de exploitatie van trams en bussen verstaan.
Met het oog op sociale woningbouw kocht De Gentse Maatschappij voor Huisvesting in 1964 en 1971 terreinen aan de andere zijde, richting Forelstraat. Een verkeersplan in de jaren ’70 en een bouwstop voor sociale woningen gooide roet in het eten.
In 1989 breidde de Malmar-fabriek haar terreinen nog fors uit door de aankoop van belendende terreinen van de voormalige textielfabriek Baertsoen-Buysse, die tot dan toe in eigendom waren van de vlasspinnerijen La Lys/ Liève. (Lees op deze blog: Familie de Hemptinne)
In 1993 werd een overgebleven deel van de textielfabriek gesloopt. Sommigen herinneren zich nog de metershoge reclameborden bij de bocht in de Dendermondsesteenweg die het braakliggende terrein maskeerden. Malmar wou er de bouw van een verfafdeling ten dienste van Volvo Trucks starten. Die démarche stuitte op buurtprotest en ging vervolgens niet door.
Malmar verhuisde in 1997 naar de kanaalzone, meer in het bijzonder: naar de Eddastraat in Desteldonk.
In 1999 kocht de stad de terreinen en het gebouw. Het oude fabrieksgebouw blijft sinds het vertrek van Malmar in 1997 tot op heden – 20 jaar – leeg staan. In 2003 kwam er een Ruimtelijk Structuurplan. Meer over juridische en bestuurlijke aspecten.
19e/20e eeuw: Baertsoen-Buysse, textiel
Alvorens sprake was van de ‘Malmarsite’, bevond de katoenspinnerij en weverij Etablissements Baertsoen et Buysse zich – van 1874 tot haar faillissement in de jaren ’60 – op het terrein, dat het huidige winkelcentrum tot aan de Nijverheidsstraat omvatte.
Mede-eigenaar van de katoenfabriek Augustin Buysse (Nevele, 1832-Gent, 1920) – was de nonkel van schrijver Cyriel Buysse – zoon van zijn broer Louis Buysse, eigenaar van een chicoreifabriek in Nevele. (Lees in het Archief van deze blog: Autoreis door Frankrijk met Cyriel Buysse)
Voor de petite histoire: de zoon van de medevennoot, Leon-Georges Buysse, en de dochter van de medevennoot, Marthe Baertsoen, traden aan het eind van de 19e eeuw met elkaar in het huwelijk. De zoon was kunstschilder, net zoals zijn schoonbroer Albert Baertsoen.
In de nabijheid van de fabriek bevonden zich beluiken. In de volksmond werden die aangeduid met ‘De Tjiepkensdreve‘. (Lees in het Archief van deze blog: Beluiken, stegen en de volksmens anno 1900)
17e/19e eeuw: landbouw
Tot in de tweede helft van de 19e eeuw werd in het gebied voornamelijk aan kleinschalige landbouw gedaan. Daar kwam verandering door de aanleg van het treinspoor, het dempen van de, tijdens de middeleeuwen, gegraven Rietgracht en de oprichting van de fabriek Baertsoen-Buysse.
Het gebied ging dan geleidelijk verstedelijken. De naam Heernis – in de Heernislaan aan de overkant van de spoorlijn – verwijst nog naar het rurale. Heernis zou een verbastering zijn van ‘heide’. Op die heide-weiden graasde vee.
13de tot de 16de eeuw: Bijgaardehof van de monniken
Maar de voornaamste reden waarom de monniken bijen kweekten, had alles te maken met de aanmaak van was, dat bestemd was voor de vervaardiging van kaarsen. In een tijd zonder elektrische verlichting zorgde de vlam van de kaarsen voor verlichting zonder al te veel bezoedeling, in tegenstelling tot het wijdverspreide gebruik van potjes met vet om woningen te verlichten die roetlucht veroorzaakten. Kaarslicht was luxeverlichting. Die wijsheid mochten we optekenen uit de mond van Bart Meganck, bioloog en bezieler van het moestuinproject op de Malmarsite.
Uit de brochure ‘Transitie; 10 tijdelijke invullingen’, uitgegeven door Cultuur Gent: “Aan de oude bijgaard kwam een einde toen de Gentenaren in 1540 gesanctioneerd werden door Keizer Karel voor hun opstandigheid. Eén van de maatregelen om de inwoners van de stad beter in toom te kunnen houden, was de bouw van het Spaans Kasteel, waardoor een groot deel van het complex van de Sint-Baafsabdij sneuvelde. Ook de Sint-Baafsvesten werden gesloopt.” (Lees ook op deze blog: Stropkes slachtoffer van sabelslijpers en pilaarbijters)
Onder het Calvinistisch stadsbestuur, aan het einde van de 16e eeuw, kwamen de vesten dichter bij het centrum te liggen en werd alles wat daarbuiten viel – ook het Bijgaardehof – kaalgeslagen om toekomstige bezetters af te schrikken.
Het Bijgaardehof gaf haar naam aan het huidige parkje bij de Malmar-site: Bijgaardepark. F.D.
De voormalige industriële site van ‘Malmar’ ligt in Sint-Amandsberg, tussen de Nijverheidsstraat, de Forelstraat, de ringspoorweg rond de stad en het winkelcentrum aan de Dendermondsesteenweg. Ter verdere situering: aan de overkant van de spoorlijn, bij de bocht van de Kasteellaan bij de Heernislaan.
Bovenaan de pagina tonen we een foto van co-housing ‘Bijgaardehof’. De foto si van sogent – Laurian Ghinitoiu
Lees ook op deze blog:
persblog.be extra – Gentse Entrepreneur
