STAD – De Lieve en de rabotten


header copie - aangepast persblog.be - kopie (2)persblog.be – Verhalen uit en over Gent – naar hoofdpagina

Lieve - zicht Rabot - links Zilverhof - Rechts Sint-Antoniuskaai - pic da és mijn gent
Lieve – zicht Rabot – links Zilverhof – Rechts Sint-Antoniuskaai – pic da és mijn gent

STAD 30 juni 2016Als je bij mooi weer met de bootjes een toertje maakt over de Leie, sla je bij de Oude Vismijn af op de Lieve. Een paar mooie verhalen verder draai je bij het Rabot terug richting Gravensteen. Was dit dan de Lieve? Door Claude Faseur

Terug naar hoofdpagina

Ooit was de Lieve de levensader en het middelpunt van de havenactiviteiten in de Gentse middeleeuwen.

We gaan terug tot de 13e eeuw. Om een rechtstreekse verbinding tussen Gent en     de zee te verwezenlijken wordt tussen 1251 en 1269 de Lieve gegraven De Lieve is de eerste kunstmatige verbinding tussen Gent en    de zee en is uitsluitend geschikt voor de binnenscheepvaart. Over 45 km liep ze van Damme, waar ze op het Zwin aansloot, naar Gent, waar ze een verbinding had met de Leie ter hoogte van het Gravensteen.

Map Lieve - pic da és mijn gent
Map Lieve – pic da és mijn gent

Bij het Zwin had de Duitse     Hansa haar kantoren. Een hanze-kantoor was in de middeleeuwen een vestiging van Duitse kooplieden in het buitenland. Het Hanzekantoor van Brugge werd later verplaatst naar Antwerpen vanwege de verzanding van het Zwin.

Terug naar hoofdpagina

Aan elk uiteinde van de Lieve   en op verschillende tussenliggende plaatsen werd een Rabot gebouwd. Dit is een stuw om de waterstand op peil te houden. Hier werden ook de platbodemvaartuigen met een kraan overgetild zonder ‘lastbreken’ dus zonder overladen van schip op schip.

De platbodemvaartuigen waren maximaal 4,5 meter lang, 2,4 meter breed en 90 cm diep. De Lieve was op bepaalde plaatsen slechts 5 meter breed. Dus heel nipt als twee schepen mekaar kruisten.

Rabot - pic da és mijn gent
Rabot – pic da és mijn gent

De Lieve was door   de vele rabotten en   de vele bruggen over   de   Lieve niet   zo makkelijk bevaarbaar. Het kanaal garandeerde in elk   geval niet een snelle verbinding tussen Gent   en Brugge.

Ook was het zo dat de Lieve  volledig eigendom was van de Gentse stad. Gent verbood bedrijven gevestigd langs de   Lieve een gracht te graven om hun bedrijf in verbinding te stellen met de Lieve. In 1323   bevestigde graaf Lodewijk van Nevers dat Gent de Lieve volledig in eigendom had.

Terug naar hoofdpagina

De Lieve en hoe er werd omgegaan met ladingen van de vaartuigen. Na het graven van de Lieve had Gent het eigendomschap over de Lieve. Dit was verbonden met een reeks verplichtingen. De sluizen en   rabotten moesten onderhouden   en indien nodig moest de stad deze herstellen. Zo moest de sluis te Damme   onderhouden worden, de kanaalbermen geïnspecteerd en hersteld worden, dit om het omgevende land   voor overstromingen te vrijwaren.

Lieve in Lovendegem - pic da és mijn gent
Lieve in Lovendegem – pic da és mijn gent

Het Gentse beleid was er op gericht om al deze verplichtingen van zich af te schuiven. De eigendommen van de stad langs de Lieve werden in pacht gegeven aan de meest biedende. Deze pachter betaalde een vrij hoge som en het was zijn plicht om   in te staan voor een goede toestand van de Lieve.

Zicht op Gravensteen Burgstraat - deel Vismijn - Leie - Lieve
Zicht op Gravensteen Burgstraat – deel Vismijn – verbinding Leie-Lieve

Schippers die op de Lieve voeren moesten in het bezit zijn van de ‘vrijheid van de Lieve’, een toelating om met een binnenschip op de Lieve te varen. Deze vrijwaring konden de schippers na betaling verkrijgen. Deze gelden en andere voordelen gingen dan automatisch naar de pachters.

Lieve-Lievekaai - pic da és mijn gent
Lieve-Lievekaai – pic da és mijn gent

Je kan je dus voorstellen dat deze pachters zo veel als mogelijk wilden verdienen aan ‘hun’ Lieve.

Terug naar hoofdpagina

Voetgangersbrug over de Lieve in Wondelgem - pic da és mijn gent
Voetgangersbrug over de Lieve in Wondelgem – pic da és mijn gent

 

 

 

Oorspronkelijk verschenen op Facebookgroep ‘Da és mijn Gent

Bronnen: Ghendtsche tijdinghen uit 1982 door E. Levin, Wikipedia, Inventaris onroerend goed

Herbouwde houten gevel - pic da és mijn gent
Herbouwde houten gevel bij Leie-Lieve verbinding – pic da és mijn gent

Leuk voorbeeld is hoe de vrachten van handelaren elke dag werden verdeeld onder de schippers met een vergunning.

’s Morgens, bij het luiden van de werkklok om 8 uur, verzamelden de schippers aan de Veebrug (nu Grasbrug). Onder toezicht van de pachter van de Lieve dobbelden ze om vast te stellen wie eerst aan de beurt kwam. Daarna diende iedereen zijn beurt af te wachten. De handelaars wendden zicht tot de pachter van de Lieve. Deze stelde hen, na betaling, binnen het uur een schipper ter beschikking. Daagde de schipper wiens beurt het was niet tijdig op, dan nam de volgende zijn plaats in en kwam hij weer helemaal achteraan in de rij terecht. Na het laden stond de schipper borg voor hetgeen hij vervoer.

Hoewel iedereen een vrijheid om op de Lieve te varen, kon kopen waren het bijna enkel Gentse schippers die van dit voorrecht gebruik maakten.

Zicht op Sint-Widostraat - Leie - Lieve
Zicht op Sint-Widostraat – Leie-Lieve

Wat vervoerden die scheepjes nu allemaal? De schepen werden voornamelijk bevracht met koren en wijn. De bijzonderste producten die door Gent ingevoerd werden waren haring, as, kolen of houtskool, boter en vreemde bieren. In kleinere hoeveelheden werden ook turf, hout, steen en huiden ingevoerd.

Terug naar hoofdpagina

De teloorgang van de Lieve. Op het einde van de 15e eeuw begon het Zwin te verzanden en werd de Lieve geleidelijk aan gedegradeerd tot kleine, weinig gebruikte waterweg. Zeker na het graven van de Sassevaart verdween het economisch belang van de Lieve volledig.

pic da és mijn gent
Rechts Lievekaai, links Augustijnenkaai – pic da és mijn gent

Alleen het gedeelte van de Lieve binnen Gent, tussen de St.- Antoniuskaai en het Gravensteen, had in 1758 nog het uitzicht van een kleine haven. Daar was het kanaal breder. Ook was de kade er van een kraan voorzien

De grote plagen van de Lieve waren toen reeds de overstromingen bij felle regen of het gebrek aan water bij lange droogte. De grootste plaag was echter de onverschilligheid van het Gentse magistraat. Aan die plaag kon de Lieve niet weerstaan.

Stap voor stap, van dag tot dag verviel het kanaal en veranderde stilaan in een banale sloot.

Bij het graven van het Schipdonkkanaal omstreeks 1846-51 werd de Lieve opgeslorpt tot in de omstreken van Damme.

Binnen de stad Gent zelf werd het kanaal in de vorige eeuw grotendeels overwelfd van aan het Rabot tot voorbij de Nieuwe Vaart, bij de aanleg van de wijk rond de Wondelgemstraat.

De Lieve voorbij de Nieuwe VaartDe Lieve loopt ondergronds voorbij het Rabotpark en komt bovengronds voorbij de Nieuwe Vaart ter hoogte van het terrein van de brandweer. Ze loopt parallel met de Maisstraat en de Paketbootstraat, en gaat daarna op in het kanaal naar Terneuzen.

Ter hoogte van de Kapiteinstraat ‘ontspringt’ ze weer aan  het kanaal, om haar koers te varen richting Lovendegem, waar ze dan opgaat in de Brugse Vaart. 

Terug naar hoofdpagina

Tegenwoordig is de omgeving waarbinnen de Lieve stroomt in het Gentse opgepimpt tot een mooie, dure wijk. De vroegere stank is verdwenen. Zelfs de omwalling van het Gravensteen is recent terug in zijn oude vorm gerestaureerd.

Ik zal in elk geval, bij mijn volgend boottochtje, proberen het roemruchte verleden van dit prachtige kanaal mee te nemen in ‘oeverloos’ dagdromen van vervlogen (en betere?) tijden.

Claude Faseur, Gent-Geprent 

De uitvergrote foto bovenaan de pagina toont de Lieve bij de Augustijnenkaai. Die foto haalden we bij facebookgroep ‘Dat és mijn Gent‘. 

 

Terug naar hoofdpagina

NAAR ARCHIEVEN

Naar Facebook

 

Lees ook op deze blog:

STAD in 2016 - ARTIKELOVERZICHT
STAD in 2016-2017 – ARTIKELOVERZICHT

 

Lees ook in het Archief 2015 van deze blog:

Wie wist dat Gent de mooiste stad ter wereld is?

Tijd verglijdt; Ook in Gent